Kada su ukrajinske snage bezbjednosti sredinom marta ove godine u okolini Kijeva pronašle napuštene ruske vojne kamione BAZ 6909, bilo im je jasno da su možda „naletjeli na rudnik zlata“, prenosi Kurir.
Naime, taj kamion je transportni element sistema Pojzon Rouz, vojnog sistema za elektronsko ometanje i prikupljanje podataka na terenu. I zaista, samo nekoliko kilometara dalje, na asfaltiranom putu, pronašli su komandno-operativni modul sistema, djelimično oštećen pogotkom iz ručnog bacača raketa, piše Kurir.
Sistem, koji služi za presretanje radio komunikacija, šifrovanih poruka sistema bežičnog interneta za ratište, i novije verzije za presretanje satelitskih komunikacija i ometanje sličnih sistema, ruska strana je uveliko koristila od samog početka invazije na Ukrajinu. Ali Otrovna ruža nije bila jedini ruski trag u blizini. Ukrajinci su u vozilu pronašli dva laptopa sa oznakama FSB, ruske obavještajne službe, nasljednika zloglasnog KGB-a, jedan pokvaren, a drugi netaknut, još u torbi ispod komandne table.
Ali jedan logo FSB-a koji su pronašli na sistemskom softveru koji ranije nisu vidjeli – to je bio logo sa stilizovanim mačem i štitom, slikom globusa i rečima „FSB centar 16“. Softver je ubrzo prestao da radi – najvjerovatnije dizajniran da se samouništi van određene računarske mreže ili okruženja. U svakom slučaju – to je bio prvi materijalni dokaz da Centar 16 zaista postoji.
Riječ je o tako misterioznom odeljenju FSB-a da za njegov tim i operacije navodno zna samo šačica ljudi.
Stručnjaci, piše portal Geopost u retkom novinskom članku o tom odeljenju špijunske agencije Ruske Federacije, smatraju da manje od 20 ljudi u Kremlju zna za stvarne aktivnosti i operacije. Sistem je namerno osmišljen tako da minimizira mogućnost curenja informacija van Rusije i da zemlju smatra međunarodno odgovornom. Međutim, sajtovi britanske vlade i vlade SAD navode Centar 16 kao jednu od divizija ruskog špijunskog uporišta.
Iako je promijenio naziv, FSB se, kao nasljednik KGB-a, nalazi u istoj neobaroknoj zgradi, kolokvijalno poznatoj kao Lubjanka, čija je izgradnja završena u zlatnom dobu komunizma. Na njoj je i dalje „srp i čekić“, iako aktuelni lider Rusije vlada na način ruskih careva.
Današnji FSB, uprkos arhaičnim simbolima na zidovima, ide u korak sa vremenom i ruska država, uz pomoć takvih agencija, važi za jednu od svjetskih sajber i hakerskih velesila.
Centar 16, sajber srce FSB-a, nastao je, vjeruje se, još 2010. godine spajanjem specijalista odjeljenja za elektronsko poslovanje FSB-a i Spoljne obavještajne službe (poznatije pod skraćenicom SVR). Njen glavni zadatak je prikupljanje podataka iz virtuelnog prostora, praćenje elektronskih komunikacija stranih država (prije svega članica NATO-a) i izvođenje elektronskih sajber napada na strane računarske sisteme. U nekoliko dokumenata Kremlja, centar se pominje kao „Odjeljenje za prikupljanje elektronskih podataka iz stranih izvora“. U nekoliko dokumenata ruskih jedinica, koje su pale u ruke ukrajinskih snaga, ovaj centar se naziva „Specijalna jedinica 71330“.
Centar 16 je takođe tajan jer bi informacije o njegovim aktivnostima značajno ugrozile diplomatsku poziciju Rusije, s obzirom na to da Rusija oštro negira bilo kakvu elektronsku sajber aktivnost van svojih granica. Međutim, američka i britanska vlada znaju da on sigurno postoji, a znaju i ko su mu glavna imena, navodi Kurir.
Sredinom avgusta prošle godine, američki FBI je objavio optužnicu koja je dugo bila stroga tajna u američkom pravosudnom sistemu. Zvanično podignuta od strane saveznog suda u Kanzasu, optužnica se odnosi na trojicu ruskih državljana: Pavela Akulova, Marata Tijokova i Mihaila Gavrilova. Trojka je optužena za stotine kompjuterskih napada, krađu podataka i uništavanje kompjuterske opreme u SAD. Optužnica ih tereti za sajber napade na najmanje 382 kompanije u čak 135 zemalja svijeta. Među navedenima su Kanada, Francuska, Njemačka, Španija i Švedska, Mađarska, Albanija, pa čak i Hrvatska.
Akulov, Tijokov i Gavrilov su takođe optuženi za sajber napade na najmanje dve neimenovane nuklearne elektrane i jednu veliku rafineriju nafte.
Stručnjaci za bezbjednost u SAD i Velikoj Britaniji smatraju da je Pavel Akulov (poznatiji kao potpukovnik, rođen 1986. godine) najvjerovatnije glavnokomandujući u okviru „Centra 16”.
Mihail Gavrilov (rođen 1979.), glavni je kreator softvera i tehnika sajber napada, prema zapadnim obavještajnim službama. Njegovo ime se godinama povezivalo sa drugom ruskom službom - GRU (vojna obavještajna služba). Sa jednim od komandanata sajber operacija GRU, Sergejem Detistovom, učestvovao je u stvaranju jednog od najopasnijih kompjuterskih virusa današnjice, NotPetia, koji je napao nekoliko električnih mreža širom svijeta, kao i Kolonijal, kompaniju za transport nafte duž američke istočne obale, sredinom prošle godine.
Sam Detistov je na poternici SAD, na top listi pedeset najtraženijih ljudi na svijetu, a traži se, između ostalog, zbog miješanja u francusku kampanju i političku sferu Gruzije, i napada na mete vezane za Olimpijske igre 2018. i napada nervnim gasom. Treći član Centra 16, Marat Tijokov, poznat je u sajber svijetu kao „Kn1ghtZer0“. Vjeruje se da je on zapravo vođa hakerske grupe Energični medvedu i da mu je hakersko ime Dregonflaj.
Američka obavještajna agencija NSA, koja je i sama optužena za masovno praćenje i špijuniranje stranih političara i američkih građana, navodi da Centar 16 sprovodi sajber napade najkasnije od 2010. godine. Međutim, poznato je, piše Geopost, da njeni članovi slične aktivnosti sprovode od 2008. godine.
Među poznatijim ''činovima'', navodno, je i onaj vezan za pad dvojice ruskih naučnika, visokih stručnjaka, koji su se bavili razvojem najnaprednije vojne tehnologije.
Početkom 2012. godine FSB je objavio da je otkrio i uhapsio ruskog naučnika koji je radio na dizajnu motora za balističke rakete. Optužen je i kasnije osuđen na deset godina zatvora za snabdijevanje "zapadne zemlje" (najvjerovatnije SAD) softverom koji kontroliše snagu motora balističke rakete, piše GeoPost. Naučnik nije znao da je FSB prethodno dodao deo softveru koji bi, ako se aktivira van granica Rusije i originalnog kompjuterskog sistema, odmah „obavijestio kući“. Još jedan naučnik, Aleksandar Kuranov, uhapšen je prošle godine, navodno takođe zahvaljujući radu Centra 16.
Poznat kao jedan od vodećih svjetskih fizičara, Kuranov je bio na čelu razvoja supernaprednih aviona i hipersoničnog oružja više od jedne decenije. Kako se navodi u saopštenju FSB, Kuranov je, koristeći kontakte iz Tunisa i Francuske, zapadnim zemljama dostavljao informacije o razvoju sistema Ajaks. Time je, piše GeoPost, de fakto potvrdio da su tačne glasine o razvoju „letećeg trougla“, superbombardera bez pilota, koji je u stanju da pređe cijelu teritoriju SAD za manje od 45 minuta. Za Ajaks se tvrdilo da ima potpuno novi magnetodinamički motor, koji mu u teoriji omogućava da lebdi u vazduhu poput helikoptera.
Od početka ruske operacije u Ukrajini, glavne aktivnosti te grupe bili su napadi na ključnu državnu infrastrukturu i njene sisteme kontrole. Američka agencija za sajber bezbjednost (CISA) u svom najnovijem zvaničnom izvještaju navodi da je Centar 16 odgovoran za opsežnu kampanju sajber napada na infrastrukturu u SAD, prenosi Kurir.
Od početka ove godine, deo te jedinice pod nazivom Koala pokušao je nekoliko napada na kompjutersku infrastrukturu lokalnih vlasti. I Bijela kuća i Ministarstvo pravde SAD zabrinuti su, kažu, za bezbjednost podataka građana, posebno pred izbore za Kongres i Senat na jesen ove godine. Američke agencije CIA, DHS i CISA upozoravaju na mogućnost „veću od 80 odsto“ da ruske sajber jedinice na više načina pokušaju da utiču i poremete sam izborni proces. Najvjerovatnije će biti reči o krađi identiteta birača, uz već viđene kampanje širenja dezinformacija na društvenim mrežama i portalima. Nije iznenađenje što je američki pravosudni program Nagrade za pravdu nedavno ponudio deset miliona dolara za bilo koju informaciju koja bi dovela do hapšenja ili izručenja jednog od crveno traženih ruskih hakera.
Iako je malo vjerovatno u praksi, ako bi Detistov ili Akulov bili izručeni SAD, suočili bi se sa najmanje nekoliko uzastopnih doživotnih kazni, kao i sa desetinama miliona dolara novčanih kazni. Ministarstvo spoljnih poslova Rusije još nije komentarisalo crvene potjernice raspisane za ruskim državljanima, zaključuje Kurir.