Pre 72 godine Josip Broz Tito je proglašen za predsjednika SFRJ, a na toj poziciji je ostao sve do svoje smrti 1980. godine.
Na današnji dan, 14. januara 1953. godine, Josip Broz Tito postao je prvi predsjednik Federativne Narodne Republike Jugoslavije. Ulogu šefa države preuzeo je nakon što je prethodno obavljao dužnost premijera. Ova promjena bila je rezultat ustavnih reformi koje su redefinisale političku strukturu zemlje, a Tito je time formalno učvrstio vodeću poziciju u jugoslovenskoj politici. On će na toj poziciji da ostane sve do svoje smrti 1980. godine.
Nova organizacija nove države
Titova pozicija u posleratnoj Jugoslaviji bila je garantovana već 1945. godine. On i njegovi komunisti konsolidovali su moć u celoj državi, obnovili Jugoslaviju i odredili je prema socijalističkim načelima.
Dobar dio naroda, umoran od Drugog svjetskog rata, podržao je komuniste na čelu sa Brozom. Za vrijeme Drugog svjetskog rata ustaše i četnici su uglavnom nudili ratovanje protiv Hrvata ili Srba, dok su komunisti propagirali nadnacionalne ideje - bratstvo i jedinstvo.
Izvor: ProfimediaBratstvo i jedinstvo takođe se odnosilo na prvu komunističku zemlju svijeta - SSSR. Međutim, od 1948. godine Jugoslavija je izbačena iz komunističkog bloka. Zbog straha od staljinista i sličnih u Jugoslaviji tada započinje period političke represije. Politički protivnici, kao i oni za koje se sumnjalo da rade za sovjetski svet, poslati su na Goli otok. Posledica ovih zatvaranja bila je još veća konsolidacija vlasti.
Pisma između Stanjina i Tita
Uvod u raskol između Josipa Broza Tita i Josifa Visarionoviča Staljina, vodećih ličnosti sovjetske i jugoslovenske komunističke partije, bila je višemjesečna prepiska.
U stvaranju sadržaja pisama učestovali su i njihovi ljudi od povjerenja - Edvard Kardelj sa jugoslovneske i Vjačeslav Molotovsa sovjetske strane.
U prvom dopisu koji je stigao iz Moskve 27. marta 1948. godine, piše da je sovjetsko rukovodstvo upoznato da "među rukovodećim drugovima u Jugoslaviji kolaju antisovjetski glasovi".
Ta „izjašnjavanja" govore kako se "Svesavezna komunistička partija (boljševika) - SKP (b) izrođava" i da u Sovjetskom Savezu vlada "velikodržavni šovinizam" i "težnja da ekonomski zauzme Jugoslaviju".
Kao "sumnjivi marksisti" posebno su istaknuti Milovan Đilas, Svetozar Vukmanović Tempo, Boris Kidrič i Aleksandar Ranković. Uslijedio je odgovor Politbiroa KPJ u kome su ove tvrdnje označene kao "neistinite i tendenciozne".
Razmjena pisama je trajala sve do maja 1948. kada je u jednom od poslednjih dopisa upućenom Centralnom komitetu KPJ predloženo da se o "sovjetsko-jugoslovenskim nesuglasicama" raspravlja na sledećem zasijedanju Informbiroa.
Naredni, drugi sastanak održan je u junu 1948. godine u glavnom gradu Rumunije, Bukureštu, ali se niko od jugoslovenskih komunista nije pojavio. U takvoj atmosfera, 28. juna donijeta je čuvena Rezolucija Informbiroa kojom je Jugoslavija isključena iz ove organizacije.
Rezoluciju je činilo nekoliko tačaka u kojima je, između ostalog, kritikovano odstupanje KPJ od 2 marksističko-lenjinističke politike", "sprovođenje neprijateljske politike prema Sovjetskom Savezu i SKP (b)", "napuštanje pozicije radničke klase" i umanjivanje uloge komunističke partije na uštrb "Narodnog fronta" koji obuhvata različite slojeve društva.
Takođe je zamjereno i naglo donošenje nepromišljenih zakona, kao i da u partiji nema "unutrašnje demokratije", a ni "kritike, ni samokritike".
Iako su mnogi smatrali da će Tito pokleknuti pod pritiskom i otići sa čela partije i države, to se nije dogodio. Tito nije želio da bude promijenjen kao rumunska ili mađarska elita jer se borio za vlast u toku brutalnog partizanskog rata i bio je spreman na sve da se izbori za sopstveni i život ljudi oko njega.
Istoričar i profesor Filozofskog fakulteta u Beogradu, Aleksej Timofejev, naglašava da je Titu i Staljinu, kao pragmatičnim osobama, najbitnija i najvrjednija stvar bila vlast. Timofejev dodaje da je posle ovog rascjepa došlo do potiskivanja Jugoslavije iz svih međunarodnih organizacija koje je kontrolisao SSSR, kao i do raskida svih unutrašnjih i spoljnih aranžmana.
Reakcija jugoslovenskih komunista na izbacivanje iz Informbiroa došla je već krajem narednog mjeseca na Petom kongresu partije u Beogradu. Tada je i zvanično potvrđeno famozno "ne" Staljinu.
Ustav iz 1953. godine
Početak 50-ih godina obilježen je politikom radničkog samoupravljanja, kao i ulaskom Jugoslavije u svijet diplomatije. Bio je to početak traženja "trećeg puta" koji će se kasnije oformiti kao Pokret nesvrstanih. Među komunistima počinje sve više da se priča o reformi ustava, najviše radi radničkog samoupravljanja.
Novi ustav je donijet 14. januara 1953. godine koji je zamijenio stari, po uzoru na Staljinov. U njemu je samoupravljanje uvedeno kao jedan od temelja društvenog uređenja u zemlji, koje je nakon 1953. godine još više propagirano. Ustav je takođe povećao prava republika i autonomnih pokrajina, a u opštinama i gradovima uvedeno je samoupravljanje.
Izvor: Sven Simon / United Archives / ProfimediaKomunisti su smatrali da će decentralizacijom navesti stanovništvo da više učestvuje u politici, posebno kroz lokalnu vlast.
Ustav je takođe uveo funkciju predsjednika kao jedan od dva izvršna organa vlasti. Predsjedništvo je nastalo iz starog Prezidijuma Narodne skupštine, a za predsjednika je doživotno imenovan Josip Broz Tito.
Nakon njegove smrti funkciju je preuzelo kolektivno predsjedništvo, sastavljeno od predsjednika pojedinih republika i autonomnih pokrajina unutar jugoslovenske države.
(Jutarnji list/Mondo/Aleksandra Virijević)