Jedan od najsjevernijih naseljenih mjesta na svijetu, Piramidenu, koji je napušten prije dvadeset godina, očuvao je prikaz onoga što je Sovjetski Savez htio da ponudi na Arktiku.
Ne, ovdje nema skrivenih zvučnika koji sviraju Bitlese. U vašoj glavi je tekst poznate pjesme. Dobrodošli u Piramiden, ili piramidu ako je prevedena na engleski. Još ispravnije bi bilo Piramida. Inspiraciju za ime grada lako je razumjeti kada se podigne pogled. Visoko iznad rudnika uglja, visoki vrh planine zaista izgleda kao piramida, piše thebarentsobserver.
Ovo je sovjetski grad duhova na norveškom arhipelagu Špicbergen u kom su nekada živjeli ruski i ukrajinski rudari uglja i njihove porodice.
Iako to nije javno objavljeno, glavna ideja Kremlja nije prvenstveno bila nabavka uglja.
Kopanje uglja dalo je Sovjetskom Savezu u uporište na Špicbergenu. Svalbardski sporazum iz 1920. priznaje suverenitet Norveške nad arhipelagom, ali su sve potpisnice dobile jednaka prava da se bave komercijalnim aktivnostima na ostrvima.
Dvadesetih godina prošlog vijeka, na kopnu, to je značilo vađenje uglja. Sovjetski Savez je 1927. godine kupio Piramiden od Šveđana, baš kao što je njegova državna kompanija Arktikugol (arktički ugalj) od Holanđana 1934. kupila rudnik uglja Barentsburg jugozapadno u Isfjordenu.
Iste godine, jedno norveško državno preduzeće kupilo je rudnik uglja Svea od Šveđana. Time su na arhipelagu ostale samo norveška i sovjetska zajednica.
Današnja šetanja Piramidenom daje vam uvid u nostalgiju u sovjetskom stilu, na otvorenom i u zatvorenom. Najbolje od svega je to što to nije vještačka scenografija namijenjena nekoj vrsti filmske produkcije. Ovo je stvarno.
Miris papirosa, vjerovatno najjače cigarete ikada napravljene, mrlje na zidovima, ukrasi sa srpom i čekićem i sovjetskom zvijezdom koriste se kao ukrasi po gradu.
U udaljenoj prostoriji u Palati kulture nalazi se nekoliko praznih boca jeftine domaće vodke iz Rusije i Privijeta. Na stolu leži knjiga sa transkriptima sa 27. kongresa Komunističke partije Sovjetskog Saveza. To je bio prvi kongres kojim je predsjedavao Mihail Gorbačov kao generalni sekretar Centralnog komiteta.
Gorbačov nikada nije imao priliku da posjeti Piramiden. Godinu dana nakon 27. kongresa, 1987. godine, generalni sekretar je održao svoj čuveni govor u Murmansku, gdje je istakao ogromne potencijale na Arktiku.
Moskovski arktički san ogledao se u Piramidenu. Palata kulture i bazen su najsjeverniji na svijetu. Većina stvari je ''najsjevernija'' na svijetu u Piramidenu - baletski studio, pozorište, bioskop, pivnica, bolnica itd.
Krajem 1980 -ih, više od 1.000 ljudi je živjelo u Piramidenu. Mnogi su došli iz oblastigde se vadio ugalj u istočnoj Ukrajini i jugozapadnom Sibiru. Uprkos privilegijama poput kulturne palate i sportskih objekata, život ovdje, na pola puta između kontinentalne Norveške i Sjevernog pola, bio je težak sredinom zime kada uopšte nije bilo dnevnog svjetla i šibao je hladan vjetar.
Ljepota okolnog arktičkog pejzaža u bojama jeseni ostavlja utisak. Panorama na jugu ispunjena je masivnim glečerom i drugim planinskim vrhovima.
Glavna (i jedina) ulica dobila je ime po 60. godišnjici Oktobarske revolucije. Piramiden je imao sopstvenu staju sa svinjama, kokoškama i pilićima, čak i kravama muzarama.
Stanovnici ovog grada su uzgajali svoje krastavce i paradajz u plastenicima koji su se grejali iz elektrane ugljem koji su iskopali radnici.
Ograda oko osnovne škole ima slike poznatih bajki. Druge slike, u Palati kulture, prikazuju tradicionalne heroje iz Velikog otadžbinskog rata (Drugi svjetski rat). Ratne slike ili ne: Svalbard je demilitarizovana zona.
Kontrola Svalbarda u ratnom scenariju mogla bi da bude važna za uskraćivanje snaga važnim patrolnim područjima za strateške nuklearne podmornice na poluostrvu Kola.
Uporište na Svalbardu je za Moskvu takođe važno u većoj arktičkoj strategiji.
Kada je Rusija, nakon raspada Sovjetskog Saveza i loše ekonomske situacije devedesetih, morala da konsoliduje svoju imovinu na Svalbardu, Piramiden je bio najmanje važan. Prioritet je dat rudarstvu uglja u Barentsburgu, strateški smještenom na zapadnoj obali bez leda na ulazu u Isfjorden.
Godine1996. godine tragedija je pogodila dvije rudarske zajednice kada se avion iz Moskve u kojem je bio 141 rudar i njihove porodice srušio. Svi su poginuli. Nesreća je bila jedan od razloga da Arktikugol, koji je iznajmio avion, zatvori Piramiden.
Prošle zime, još jedna avionska nesreća pogodila je Arktikugol kada su se helikopteri srušili na putu od Piramidena do ruskog heliodroma blizu Barentsburga. Olupina je pronađena na morskom dnu Isfjordena, ali nijedna od osam osoba nije pronađena.
Tokom proleće
U gradu živi oko 20 do 40 ljudi (u zavisnosti od toga koga pitate), uglavnom onih koji se bave turističkim poslovima i održavanjem zgrada i infrastrukture. Samo nekoliko njih boravi tokom polarne noći od novembra do februara.
Trust Arktikugol, koji praktično vodi sve ruske aktivnosti na Špicbergenu, osnovao je 2015. turističku podružnicu pod imenom GoArctica. Sa oko 450 stanovnika, Barencburg će i dalje biti uporište Rusije na Špicenbergu i centar za razvoj turizma.
Ivan Veličenko, Ukrajinac koji radi za GoArctica, kaže za Barents Observer da je fokus na jačanju turizma, dok će rudarstvo biti manje važno.
-Od Barencburga ćemo napraviti centar za ruski Arktik, kaže Ivan Veličenko. -Nostalgija u sovjetskom stilu i dalje će se čuvati u Piramidenu., dodao je.