Pobjede republikanaca na američkim izborima uzdrmala je evropske zvaničnike koji sada dovode u pitanje vojnu pomoć koju SAD obilato pruža Ukrajini.
Rat u Ukrajini je evropske zemlje još više gurnuo ka NATO-u, u kojem ključnu riječ imaju SAD i njenom bezbjednosnom "kišobranu” nad Evropom.
Krajem maja 2017, njemačka kancelarka Angela Merkel nije sumnjala. "Prošla su vremena kada smo se mogli potpuno osloniti na druge. Evropljani moraju da uzmu sopstvenu sudbinu u svoje ruke“, izjavila je Merkelova nekoliko dana nakon razočaravajućeg samita G7, gde je postalo jasno da sa Donaldom Trampom u Bijeloj kući, Evropska unija više ne može i ne treba da se odlučno oslanja na Vašington.
U januaru 2022. francuski predsjednik Emanuel Makron nije sumnjao. "Naš cilj je da zajedno obnovimo Evropu, koja je snaga budućnosti. Nezavisna Evropa koja ima sredstva da sama odlučuje o svojoj budućnosti i da ne zavisi od odluka drugih velikih sila“, rekao je Makron.
Pet godina nakon što je bivša njemačka kancelarka zaključila da EU više ne treba da se oslanja na Vašington, američki izbori ovog utorka potvrdili su koliko se malo toga promijenilo od tada: kada je riječ o bezbjednosti i odbrani, Evropska unija uprkos svim obećanjima i dalje odlučno poverenje u saveznika preko Atlantika. Čak i u ratu koji se dešava na evropskom tlu.
Opcija ubjedljive pobjede republikanaca je stoga izazvala nelagodnost u evropskim političkim krugovima, zbog bojazni da bi republikanska većina u Kongresu mogla da dovede u pitanje obilnu vojnu pomoć koju SAD trenutno pružaju Ukrajini. Iako se, rat dešava na evropskom tlu, u neposrednom susjedstvu Evropske unije, SAD su neuporedivo izdašniji donator ukrajinske vojske od zemalja EU.
Duplo više od EU
Međunarodne statistike o vojnoj, finansijskoj i humanitarnoj pomoći koju zapadne zemlje šalju Ukrajini ukazuju na ogroman jaz između SAD i članica Evropske unije. Mjereno u milijardama eura, SAD su doprinjele Ukrajini skoro duplo više nego sve zemlje i institucije EU zajedno. Prema podacima Instituta za svjetsku ekonomiju iz Kila, vrijednost američke podrške dostigla je 52 milijarde eura, a evropske 29 milijardi.
Za SAD sledi Britanija, koja više nije članica EU, pa tek onda neki od evropskih političkih i ekonomskih teškaša, poput Njemačke ili Francuske. Među pojedinačnim zemljama Francuska je na sedmom mjestu, ispred nje su Njemačka, Kanada, Poljska i Norveška – iako je upravo francuski predsjednik najglasniji zagovornik jačanja "strateške autonomije“ EU na globalnoj sceni i pretpostavke veća odgovornost za sopstvenu odbranu i bezbjednost.
NATO, a ne Evropa
Američki izbori su stoga ponovno u fokus doveli slabosti EU-a kad je posredi njena sigurnosna arhitektura. U ratu koji se događa na evropskom tlu, u njenom neposrednom susjedstvu, EU se i dalje bitno oslanja na saveznika preko Atlantika, pa je mogućnost uvjerljive pobjede republikanaca i posledično, smanjenja vojne pomoći koja Ukrajini stiže iz SAD-a, u Evropi izazvalo nelagodu: šta ako se Amerikanci povuku?
Evropske države su u Ukrajinu poslale dosad nezamislivu količinu naoružanja i druge pomoći, ali to je i dalje neusporedivo manje od onoga što dolazi iz SAD-a. Kad bi se Amerikanci povukli ili bitno smanjili svoj doprinos, Evropska unija ne bi mogla nadoknaditi taj gubitak.
Pobjeda republikanca ipak nije onakva kakvu su priželjkivali. A s obzirom na visoki ulog u ratu u Ukrajini, gdje se prelamaju i globalni geopolitički interesi i budućnost međunarodnog poretka, logično je očekivati da američka pomoć neće izostati. To, međutim, ne mijenja suštinu problema: EU se i dalje bitno uzda u Vašington čak i kad se rat vodi na evropskom tlu.
Pobjeda Donalda Trumpa na izborima 2016. zatekla je Evropsku uniju koja je narednih godina, manje-više neuspješno, tražila modus vivendi s čovjekom koji je dovodio u pitanje svrhu i vrijednost transatlantskog saveznika. Što ako na sledećim izborima u Bijelu kuću ponovno uđe Trump ili neko sličan njemu? EU nema odgovor. Američki izbori ovog utorka potvrdili su da se Evropa, kakvu je prije pet godina priželjkivala bivša njemačka kancelarka, još uvijek nije realizovala.