Prije 20 godina, 24. marta, počela je operacija "Milosrdni anđeo". Devetnaest zemalja Alijanse 78 dana bombardovalo je Srbiju i Crnu Goru.
Svega pola sata pošto je Generalni sekretar NATO-a, Havijer Solana 24. marta 1999. godine objavio da su napadi počeli, u Beogradu se začula sirena za vazdušnu opasnost.
Slika iz Podgorice: od aerodroma su se dizali visoki stubovi dima, vazduh je parao zvuk bombardera, a grupa mladića glava podignutih ka nebu skandirala je: "Klintone j....o ti majku!
Slika iz Beograda: dok u 20 časova i 25 minuta sirene zavijaju u Novom Beogradu, na stanici kod "Piramide" staje tramvaj "sedmica"; djevojka užurbano ljubi mladića, ovaj uskače u tramvaj, a ona mu s ulice dugo maše.
"Slika iz svijeta: u Novosibirsku spaljen njemački konzulat. Slika iz redakcije "Vremena": 20 časova i 15 minuta; uredništvo donosi odluku da već pripremljeni broj bude bačen u staru hartiju, a dogovor je: "Vidimo se sjutra", pisalo je u prvom vanrednom izdanju nedeljnika "Vrijeme" te 1999. godine.
I te večeri kada su cijelom zemljom zavijale sirene, odjekivale bombe, svi televizijski mediji su momentalno prekinuli emitovanje redovnog programa i prešli na vanrednu šemu.
Odluka o bombardovanju tadašnje SRJ donijeta je, prvi put u istoriji, bez odobrenja Savjeta bezbjednosti UN. Solana je naredbu izdao meričkom generalu Vesliju Klarku, tadašnjem komandantu savezničkih snaga.
Klark je kasnije u knjizi "Moderno ratovanje" napisao ne samo da je planiranje vazdušne operacije NATO-a protiv SRJ intenzivirano sredinom juna 1998. već i da je završeno krajem avgusta te godine.
Bombardovanje je pravdano neuspjehom pregovora u Rambujeu i Parizu o budućem statusu pokrajine Kosovo i Metohija.
Pošto je odluku o neprihvatanju stranih trupa potvrdila Skupština Srbije, koja je predložila da snage Ujedinjenih nacija nadgledaju mirovno rješenje sukoba na Kosovu, NATO je 24. marta 1999. u 19.45 započeo vazdušne udare krstarećim raketama i avijacijom, na više područja u Srbiji i Crnoj Gori.
Tada je 19 zemalja Alijanse počelo bombardovanje sa brodova u Jadranu, iz četiri vazduhoplovne baze u Italiji.Podršku su im pružili strateški bombarderi koji su poletjeli iz baza u zapadnoj Evropi, a kasnije i iz SAD.
Napad je trajao do četiri sata ujutro i težište udara su bili objekti Ratnog vazduhoplovstva, Protivvazdušne odbrane i vojne industrije, a prve mete vojni aerodromi u Prištini, Podgorici, Batajnici i Užicu, kao i ciljevi u Kuršumliji, Novom Sadu, Pančevu, Kragujevcu i Lučanima.
Olbrajt od bombardovanja nas zaradila 20 miliona?
Vlada manje članice SRJ, Crna Gora odbila je da prihvati ratno stanje i da otpočne sukob sa najmoćnijom vojnom alijansom svijeta NATO paktom.
Međutim, 24. aprila 1999. godine, prvi projektili koje su učesnici operacije “Allied Force” ispalili na SRJ, pali su na objekte na teritoriji Crne Gore.
Toga dana oko 20 sati krstareća raketa pogodila je radarski centar Vojske Jugoslavije na Crnom rtu kod Bara, a zatim su pogođeni kasarna “Milovan Šaranović” u Danilovgradu, vojni aerodrom u Golubovcima i radarsko-komunikacijski objekat Ratne mornarice na Obosniku u Boki Kotorskoj.
U kasarni u Danilovgradu tada je poginuo vojnik Saša Stojić iz Beograda, a teže su povrijeđena dva vojnika, od kojih jedan na aerodromu Golubovci.
Najteže posljedice NATO bombardovanja u Crnoj Gori imao je vazdušni udar na saobraćajnicu u Murinu 30. aprila 1999. kada je poginulo šest civila među kojima i troje djece. Živote su izgubili desetogodišnja Julija Brudar, trinaestogodišnja Olivera Maksimović, četrnaestogodišnji Miroslav Knežević, Vukić Vuletić (1953), Milka Kočanović (1930) i Manojlo Komatina (1927).
Crna Gora tokom 78 dana bombardovanja nije doživjela razaranja gradova. Poginulo je sedam civila.
U bombardovanju je uništeno i oštećeno 25.000 stambenih objekata, onesposobljeno 470 kilometara puteva i 595 kilometara pruga. Oštećeno je 14 aerodroma, 19 bolnica, 20 domova zdravlja, 18 dečjih vrtića, 69 škola, 176 spomenika kulture i 44 mosta, dok je 38 mostova razoreno.
U noći 23. aprila 1999. godine u dva sata i šest minuta nakon ponoći, NATO je u napadu na zgradu nacionalne televizije usmrtio 16 radnika RTS-a. To je bio prvi slučaj da je medijska kuća proglašena za legitimni vojni cilj.
Tokom bombardovanja izvedeno je 2.300 vazdušnih udara na 995 objekata širom zemlje, a 1.150 borbenih aviona lansiralo je približno 420.000 projektila, ukupne mase 22.000 tona.
NATO je lansirao 1.300 krstarećih raketa, izručio 37.000 "kasetnih bombi", od kojih je poginulo oko 200 osoba, a ranjeno više stotina, i upotrebio zabranjenu municiju sa osiromašenim uranijumom.
Uništena je trećina elektroenergetskog kapaciteta zemlje, bombardovane su dvije rafinerije u Pančevu i Novom Sadu, a snage NATO-a su upotrebile i takozvane grafitne bombe radi onesposobljavanja elektroenergetskog sistema.
Prema procjeni zvaničnih državnih organa u bombardovanju je poginulo najmanje 2.500 ljudi (a prema pojedinim izvorima i 4.000) i 1.008 vojnika i policajaca, dok je ranjeno više od 12.500 osoba, Fond za humanitarno pravo, međutim, navodi da je stradalo 759 osoba.
MATERIJALNA ŠTETA SKORO 30 MILIJARDI
O materijalnoj šteti koja je naneta Jugoslaviji tokom bombardovanja iznijeti su različiti podaci.
Grupa ekonomista G17 štetu je procijenila na 29,6 milijardi dolara.
Bombardovanje Jugoslavije okončano je 10. juna, usvajanjem Rezolucije 1244 Savjeta bezbjednosti UN.
Dan ranije, 9. juna, predstavnici Vojske Jugoslavije i NATO-a potpisali su u Kumanovu Vojno-tehnički sporazum kojim je precizirano povlačenje snaga VJ sa Kosova i ulazak međunarodnih vojnih trupa.
Jedinice VJ povukle su se sa Kosova nakon donošenja rezolucije UN, a prve međunarodne trupe ušle su na teritoriju Kosova iz Makedonije već 12. juna 1999. godine.
To je do tada bila najveća operacija Alijanse, a najviše vojnika je došlo iz Nemačke, Francuske, Italije i SAD.
Prema podacima UNHCR-a, Kosovo je od dolaska mirovnih snaga napustilo oko 230.000 Srba i Roma, a vratilo se oko 800.000 izbjeglih Albanaca.
Posledice NATO bombardovanje osećamo i danas. Stručnjaci tvrde da je bombardovanje osiromašenim uranijumom uzrokovalo povećenje broja obolelih od malignih oboljenja, štitne žlezde.