Serijal o plemenima Crne Gore nastavljamo pričom o Crmničanima, skupu plemena koja su poznata u regionu po proizvodnji najboljeg crvenog vina ali i najvećem broju revolucionara po glavi stanovnika!
Mada se često koristi kao naziv za pleme, pojam Crmnica predstavlja zapravo toponimsku odrednicu. Crmnica je, naime, teritorijalna zajednica više plemena i ujedno ime crnogorske regije ograđene prema jugu planinama Sutormanom i Rumijom a na istoku i sjeveru Skadarskim jezerom.
U vrijeme Knjaževine i Kraljevine Crne Gore, Crmnica je bila i administrativna cjelina, tzv. Crmnička nahija.
Ovaj kraj slovi kao najplodniji u Crnoj Gori a nadaleko je čuven po autohtonoj sorti vinske loze Vranac.
Poznati barski lingvista Borislav Stojović navodi da je prvobitni naziv ovog kraja bio Cermeniza, Cermenica(crvena), pa Črmnica i Cernica(crna). Toponim je nastao od crvenkaste boje zemlje u brojnim vrtačama.
Crmnica je do Prvog svjetskog rata bila teritorijalna zajednica sedam plemena: Podgor, Brčeli, Limljani, Sotonići, Boljevići, Gluhi Do i Dupilo.
Ovaj kraj Crne Gore specifičan je i po specifičnoj strukturi sela i arhitekturi zbog čega gotovo svako od 22 sela u ovom kraju predstavlja i svojevrsnu turističku atrakciju. Gotovo sva crmnička sela formirana se, naime, grupisanjem kuća po obodu obradivih površina, na kamenim stranama padina ka Skadarskom jezeru.
Najspektakularnije od svih, svakako je Godinje koje, zbog gusto zbijenih kamenih kuća na čijim se debelim zidovima “ugrađene” puškarnice, podsjeća na utvrđenje što u srednjem vijeku i jeste bilo.
Najpoznatije crmničko naselje je nekadašnje ribarsko selo Virpazar, danas jedna od najpoznatijih turističkih destinacija u Crnoj Gori.
Vojvoda Mašo Đurović, i sam Crmničanin, u čuvenoj slavskoj zdravici kralju Nikoli, upozorava crnogorskog gospodara da se pripazi “crmničke ljubomore”. Na kakvu je ljubomoru tačno mislio proslavljeni crnogorski brigadir koji je komandovao operacijom oslobađanja Bara od Osmanlija 1877. godine, tumači narodnih predanja i danas polemišu. Neupućeni u ovu tematiku treba da znaju da pred Crmničanima slučajno ne hvale vino koje nije crmničko a tvrdnja da ima boljeg vina od crmničkog vranca u ovom kraju Crne Gore doživljava se već kao smrtni grijeh...
S tim u vezi i jedna sasvim svježa anegdota: Nakon što je nedavno gradonačelniku Bara dr Zoranu Srzentiću u Mariboru uručen na dar kalem zvanično najstarije vinske loze na svijetu ("Stara Trta"), da je zasadi u Virpazaru kao simbol pobratimstva dva grada, jedan vremešni Crmničanin na ovu vijest zabrinuto je pred brojnim očevicima u restoranu prokomentarisao: “Je li doktor poludio, neće valjda da uzgaja slovenačku lozu po Crmnici pored našeg vranca!”
Prema danas sve popularnijim somelijerskim feštama u Crnoj Gori proizvođači vina iz Crmnice ispočetka su se, zbog ovakvog doživljaja, ponašali kao svojevremeno Englezi prema međunarodnim fudbalskim mečevima, odbijajući da se takmiče s drugima u sportu koji su sami izmislili. Vremena se, ipak, mijenjaju pa je tako na poslednjem Festivalu vina i ukljeveu Virpazaru, fešte koja među crnogorskim somelijerima uživa status koji ima Vimbldon u svijetu tenisa, titulu najboljeg u kategoriji crvenih vina odnio Zećanin.
Anegdota o crmničkoj vinskoj supremaciji u Crnoj Gori ima još mnogo, ali i onih vezanih za njihovu političku dominaciju pod Rumijom. U posleratnim godinama, sredinom prošlog vijeka, među Baranima je recimo dugo bila aktuelna šaljiva opaska “ako nisi Kuč - onda muč”, kojom se slikovito opisivala raspodjela rukovodećih funkcija u gradu u korist pripadnika plemena Kuči. Ta se uzrečica (i situacija), naravno, nikako nije dopala Crmničanima pa su, nakon promjene odnosa snaga, lansirali svoju verziju ilustracije plemenskog poretka u Baru: “Ako si Kuč – onda muč”.
Lucidnost Crmničana ovjekovječena je i u angedoti vezanoj za jednu posjetu Kralja Nikole ovom kraju. U želji da provjeri da li je toliko hvaljena verbalna visprenost Crmničana istinita, poslednji crnogorski monarh nagazio je “slučajno” jednog mještanina koji mu je u gužvi prišao da ga pozdravi, i dugo ga potom pritiskao nogom.
Kralj je ubrzo upozoren na crmnički način: “Oprostite, Gospodaru, što sam turio moju nogu pod vašu čizmu, stra’ me je e će Vas zaboljeti”.
Riječ i o Crmničankama. Takođe u šaljivom tonu ali ne kroz anegdotu već jedan od viceva.
Crmničanka kupuje mužu pantalone i pidžamu i objašnjava prodavcu: "Pantalone da budu broj 46 a pidžama 36". Prodavac se na to zbuni i upita "kako 36 ako nosi pantalone 46?".
“Ne znate vi kako je on mali kod kuće”, pojasnila je Crmničanka.
SLAVNI CRMNIČANI
Crmnica je tokom Drugog svjetskog rata bila poznata kao partizanski bastion što je za posledicu imalo da je ovaj kraj u SFRJ držao aposlutni rekord po broju narodnih heroja i generala “po glavi stanovnika”. Antifašistički naboj Crmničani su iskazali i kroz veliki broj mladića ovog kraja koji su učestvovali u španskom građanskom ratu boreći se protiv armade generalisimusa Fransiska Franka.
Na tom tragu, nije slučajnost što je antifašistički ustanak u Crnoj Gori započeo upravo u Crmnici, preciznije 13. jula u Virpazaru.
Dugo vremena najpoznatiji Crmničani bili su zbog navedenog upravo revolucionari i narodni heroji Vladimir Popović Španac, Danilo Lekić Španac, Blažo Jokov i Blažo Jošov Orlandić, Petar Vojvodić, Risto Lekić kao i “jugoslovenski Džejms Bond” i ambasador SFRJ u Švedskoj Vladimir Rolovićubijen u ustaškom atentatu 1971. godine u Stotkoholmu…
U ovu, revolucionarnu, grupu poznatih Crmničana treba svakako ubrojati i Đoka Lekića po čijem liku i djelu je snimljen prvi partizanski blokbaster “Kapetan Leši”.
Mnogo slavnih Crmničana dala je i porodica Plamenac, počev od čuvenog vojvode Ilije, vojskovođe i ministra vojnog Knjaževine Crne Gore, zatim PetraPlamenca poslednjeg šefa diplomatije Kraljevine Crne Gore i njegovog sina JovanaDžona, političkog filozofa i profesora na Oksford Univerzitetu.
(Nastavlja se)