Mnogi se pitaju koji su uzroci krize u Njemačkoj.
Vlada njemačkog kancelara Olafa Šolca zvanično je pala 16. decembra, ali je još od otpuštanja ministra finansija Kristijana Lindnera prošlog mjeseca bilo jasno da Njemačkoj predstoje vanredni izbori.
Nakon što je parlament izglasao nepovjerenje Šolcu otvoren je put za održavanje vanrednih izbora u februaru 2025. godine koji bi trebalo da izvedu Njemačku iz političke krize. U analizama razloga pada vlade često se spominje rat u Ukrajini i nesuglasice oko budžeta, ali je nemoguće izbjeći raspravu o ekonomskoj krizi, posebno u teškoj industriji.
Urednik ekonomije u listu Danas Miloš Obradović je istakao da njemačko ekonomsko posrnuće vuče korijene još iz perioda prije pandemije kovida-19, kada je počelo usporavanje. Kasnije je uslijedio veliki šok u vidu prekida lanaca snabdijevanja, ali Obradović napominje da Šolcova vlada, vjerovatno jeste pravila greške.
"Došli su na čelo Njemačke u trenutku, dvije godine posle pandemije, koja je predstavljala neki presjek za evropsku, svjetsku, ali prije svega evropsku i posebno njemačku ekonomiju. Njemačka industrija krenula je sa blagim usporavanjem čak i prije pandemije, pa je onda došlo zatvaranje koje je dovelo do velikog šoka za ekonomiju i za industriju, pa se tu spojilo nekoliko faktora koji su baš negativno uticali. Ne znam ako se sjećate, prekida u lancu snabdijevanja. Znači dobavljači sa Dalekog istoka, iz Kine, nisu mogli zbog pandemije da šalju proizvode, krize sa nabavkom mikročipova i gomila automobila koji su stajali, čekali da se završe, da se ugrade, da mogu da idu u prodaju", objasnio je sagovornik ono što je prethodilo ovoj krizi.
Kada je izbio rat u Ukrajini Njemačka je doživjela energetski šok, pošto se oslanjala na jeftine energente iz Rusije. Obradović ističe da je se u poslednje dvije godine njemačka industrija odvaja od jeftinog gasa i nafte, ali je rezultat cjenovno nekonkurentna ekonomija u globalnim okvirima, pre svega u poređenju sa američkom i kineskom.
"Njemačka je bila poznata po autoindustriji, bili su vjerovatno najbolji, najefikasniji, najpoznatiji proizvođači automobila sa unutrašnjim sagorijevanjem. To je bio neki standard kvaliteta. U međuvremenu, ta Zelena agenda i prelazak motora sa unutrašnjim sagorijevanjem na električne automobile je nekako izbio najveću kartu njemačke ekonomije, izbio je iz ruku. Očigledno su bili nespremni na prilagođavanja, za razliku, recimo, od Kine i Amerike", kazao je novinar.
Njemačka se slabo snašla u tranziciji na električna vozila
On smatra da se Njemačka nije dobro snašla u tranziciji na električna vozila, bez obzira na to što je imala dosta vremena da se pripremi.
"Imamo dva najveća proizvođača električnih automobila na svetu trenutno, američki Tesla i kineski BYD. Kinezi kontrolišu apsolutno proizvodnju baterija i ne samo baterija, već i cio lanac od sirovina do baterija, a baterija je ubjedljivo najvažniji dio automobila na električni pogon. Tu su se Njemci našli nespremni. Ne može se reći zatečeni, to se najavljuje već, vjerovatno, deceniju i više. Evropska unija donijela je propise i direktive za Zelenu agendu, ali prosto nisu uspjeli da odgovore na konkurenciju i na izazove", rekao je Obradović.
Ekonomija je u centru kratke ali intenzivne predizborne kampanje, pa tako favorit za sledećeg kancelara Fridrih Merc iz stranke Demohrišćanska unija (CDU) priča kako ona treba da se oslobodi, da se smanji porez na dohodak, da se snizi porez kompanijama za 25 odsto. CDU takođe obećava da penzije neće biti smanjene, a da penzioneri koji žele dodatno da rade mogu da zarade 2.000 evra bez oporezivanja.
Obradoviću ove predložene mjere zvuče logično i podsjeća da je nešto od toga pomenuo i bivši šef Evropske centralne banke Mario Dragi u svom izvještaju o konkurentnosti ekonomije Evropske unije od prije dva mjeseca.
"Nekako je opšte mjesto da je evropska, birokratija, tj. ekonomija suviše preregulisana, preopterećena porezima i svim ostalim dažbinama i opterećenjima u odnosu, posebno na glavne konkurente Ameriku i Kinu, jer je Evropska unija i dalje svjetska ekonomska sila. I on je to isto nekako preporučio, to oslobađanje, da bi se oslobodile inovacije, s obzirom na to da je Evropska unija tu zaista i zaostaje. Recimo, baš on je primijetio da su najveći ulagači u inovacije u Evropi autoindustrija i hemijska industrija, dok su u Americi to tehnološke kompanije, a vjerovatno i u Kini. Tako da imaju taj problem, recimo svaka treća kompanija, to je start-up koji se vodi kao jednorog, koji vrijedi više od milijardu evra, odlazi iz Evropske unije, pošto traži bolju klimu, bolje uslove i odlazi uglavnom u Ameriku. I to je potrebno i Njemačkoj", kaže Obradović.
Demografski problemi
Kao drugi, možda i najveći problem on ističe demografiju, što je slučaj sa cijelom EU. Po njemu to starenje stanovništva se najbolje vidi po masovnoj imigraciji i stalnim pozivima za kvalifikovanom radnom snagom.
"Otud pretpostavljam i taj predlog da se pozovu penzioneri da počnu da rade. Rekao bih, ako se smanje porezi, smanje se dažbine, to znači manje javne potrošnje, što znači pad standarda za neke grupe stanovništva. I naravno, ako ste penzioner, vi morate da radite i to znači slabiji kvalitet života, nego kada niste morali da radite", kaže Obradović.
(Euronews/MONDO/Ivana Vlajković)