Poznati kineski umjetnik oduševljen Crnom Gorom

  “Uživam u geografiji Crne Gore i oduševljen sam pejzažom, bogatstvom i intenzitetom boja. Crna Gora je prelijep ambijent sa predivnim planinama i osjećam veliku energiju, toplinu i kod ljudi”, prenio je prve utiske šezdesetčetvorogodišnji ŠanĐo, razgovarajući sa umjetnicima u u nikšićkoj Galeriji A.

Govoreći o umjetnosti kao načinu života i radu koji ga je sa bratom DaHuangom (59) doveo do vrha svjetske scene, ŠanĐo je ocijenio da su “umjetnici mala grupacija ljudi sa posebnim duhom i ne postoji pravilo da se postane veliki”.

Na pitanje u čemu je njihova umjetnost toliko suštinski različita i posebna, Šan Đo je kazao da je veoma bitan taj poseban izraz, stil.

“Prvo morate da imate svoj vlastiti glas da ne budete u sjenci nekih drugih, većih. I sve što radite da vam dolazi iz srca. Naravno, umjetnost sama po sebi govori ljudima koji je osjećaju.Važno je da kada vidite nešto osjetite sa tim povezanost. Mnoge fantazije nikada u životu ne budu ostvarene, izuzev u umjetnosti ili doživljene u snu”, rekao je ŠanĐo.

U svemu tome, kako je kazao, pomoglo im je i vjerovanje iz kineske filozofije da čovjek mora da se osnaži i radi što više da bi se izborio.

“Tradicionalne vrijednosti nas upućuju da, ako hoćete da postanete veliki, morate preći deset hiljada milja, morate pročitati knjiga i knjiga”, rekao je ŠanĐo.

Da bi se izgradili u umjetnosti, kazao je, morali su proputovati kroz cijelu Kinu kako bi se upoznali sa deset hiljada godina starim kineskim nasleđem. Morali su da sazriju puno ranije.

“Prilika se čovjeku pruža samo onda kada je na nju spreman. Mnoge velike stvari morate da poznajete, ali i da imate hrabrosti da ih odbacite i vratite se na kraju sebi. Sami čin slikanja je jedna svojevrsna konverzacija. Ponekad se govorilo da braća Đo rade u jednom dijelu kao u snu. Što god da se dešava, mi smo potpuno slobodni”, rekao je ŠanĐo.

Govoreći o motivima u njihovim radovima kazao je da su veoma različiti i da je na početku bio pejzaž, kasnije ljudska figura i duh, da bi prešli na apstrakciju i simboliku.

Umjetnik Milovan Novaković, koji je bio uvodničar u razgovoru ŠanĐo-om, predočio je da djelo braće predstavlja izvjesnu sintezu kineske tradicionalne umjetnosti i kulture, pa čak i regionalnih motiva i tehniku gestualnog slikarstva koje su vjerovatno naučili iz nasleđa apstraktnih ekspresionista.

Taj pokušaj spajanja regionalnih motiva i modernog slikarstva, rekao je Novaković, često je zadatak koji sebi postavljaju postmoderni slikari.

O zajedničkom radu sa bratom i da li dolazi do sukoba ideja na platnu, ŠanĐo je objasnio da nikada unaprijed ne razgovaraju, ali da dok se slika, postoje neki djelovi koji preslikavaju jedan drugog. Taj njihov zajednički rad je i njihova” veoma velika radost”.

Na pitanje da li je bio u prilici da se upozna sa crnogorskom likovnom scenom, kazao je da poznaje pomalo i istoriju, umjetnike i pjesnike u Crnoj Gori, ali da “još nije vidio izvorna djela”.

“Iz kataloga i monografije Petra Lubarde zaključio sam da je veoma slobodan u svom stilu i da je riječ o izvanrednim slikama””, rekao je ŠanĐo.

Upitan da li planira da neki svoj rad predstavi publici u Crnoj Gori u dogledno vrijeme, kratko je odgovorio “moguće”.

ŠanĐo je podijelio neke djelove svoje životne priče sa okupljenim umjetnicima i, govoreći o proživljenom tokom svog i bratovog odrastanja u vrijeme Mao Ce Tungove kulturne revolucije u Kini, kazao da je “život ponekad kao drama”.

Braća Đo potiču iz veoma obrazovane porodice, koja je posjedovala veliku umjetničku kolekciju. U porodici su učeni, kako je kazao, da “sve prolazi, ali da postoji nešto što je vječno – duh i velika umjetnost”.

Imali su priliku da posmatraju velike kineske slikare i kaligrafiju, ali je 1966. godine, kada je nastupila kulturna revolucija “sve pošlo unazad”.

Cijele umjetničke kolekcije, podsjetio je ŠanĐo, bile su spaljene, a škole zatvarane.

Na pitanje da li je iskustvo tog teškog vremena i diktature doprinijelo konceptu njihovog kasnijeg stvaranja da sloboda leži u nesputanom osjećanju svakog pojedinca, a ne u uskom političkom ili ideološkom kulturnom programu, ŠanĐo je rekao da svi veliki ljudi u takvim danima moraju da jačaju i otkriju neko dublje značenje života.

“I opredijele se da li će postati umjetnici ili političari. Životno iskustvo je veoma važno”, rekao je ŠanĐo.

Govoreći o tom periodu, on je ocijenio da je to posebno istorijsko doba, ne samo u Kini.

Braća Đo su devedesetih puno boravili u Njemačkoj, a najpoznatiji umjetnici su dolazili iz Istočne Njemačke.

“Teško vrijeme donosi probleme, ali može da iznjedri i velike stvari. Vrijeme iz 60-tih i 70-tih godina u Kini u svakom pogledu bilo je veoma strogo. Čovjek koji je pokazivao snagu bio je sputavan, čak su i francuske ekspresioniste smatrali pogrešnim odabirom. Morali ste da pratite zacrtanu liniju, tako su vas morali učiti i tokom obrazovanja”,rekao je ŠanĐo.

Prema njegovim riječima, on i njegov brat su i kao djeca voljeli umjetnost, a odrasli su u porodici u kojoj su generacije bile veoma obrazovane.

“Moj pradjed je završio Fang Univerzitet, moja baka je bila prva žena u Južnoj Kini koja je završila fakultet u vrijeme kada žene nijesu pohađale koledže. Otac je bio umjetnik, pjesnik, a majka iz imućne porodice, zbog čega su za vrijeme kulturne revolucije bili skoro uništeni, ali uprkos sputavanju, ono pravo, vrijedno, duhovno, mora izaći iz vas”, rekao je ŠanĐo.

On je istakao da “duh u takvoj situaciji počinje da se osnažuje, morate da radite duplo više, da budete kao bambus koji kada pušti korijen raste na sve strane”.

“Kada to pričam svom sinu, ne može da vjeruje da je bilo takvo vrijeme i da se sve to dešavalo “, rekao je ŠanĐo.

Prisjećajući se početaka njihovog stvaralaštva, rekao je da je za njihove prve slike dekan na fakultetu, veliki umjetnik, kazao da liče na proljećni cijet.

Ni njihovi radovi predstavljeni na prvoj izložbi u vrijeme trajanja kulturne revolucije, čak,nijesu mogli biti osporeni. Na drugoj izložbi predstavili su dvije hiljade radova.

Braća Đo postale su vođe pokreta savremenih umjetnika u Kini nakon njenog otvaranja prema svijetu.

Imali su jednu od velikih izložbi u svojoj zemlji, rekao je ŠanĐo, i tek tada su počele da se razrješavaju poteškoće koje su imali u stvaralačkom radu zbog prilika u Kini.

Naredne godine pozvani su u Sjedinjene Američke Države, gdje su “morali su da počnu od nule”, a došli su o toga da se 16. oktobar obilježava kao Dan posvećen Braći Đo, a tako je odlučio guverner Ilinoisa Pet Kvin, zbog njihovog velikog doprinosa umjetničkoj sceni Čikaga, u kome su 2003. godine osnovali umjetnički centar, u kome promovišu duh da je sve moguće.

“Cilj tog centra je pružanje podrške mladima iz cijelog svijeta. Riječ je o četiri sprata izlagačkog prostora sa po jedanaest hiljada kvadrata. Ima 60 umjetničkih ateljea. Mnogi umjetnici su iz Čikaga, ali ih ima i iz Njemačke, Švajcarske i svih strana. Postao je jedan od najposebnijih umjetničkih centara. Pokušaćemo da osnujemo još jedan takav”, najavio je planove ŠanĐo.

U Crnu Goru ŠanĐo došao je, kako je kazao, na poziv jednog od svojih najboljih prijatelja iz Čikaga Nebojše Bojovića, iz čijih priča je puno čuo o zemlji čijom prirodom i ljudima je oduševljen.

U biografiji Braće Đo ubilježeno je da spadaju u grupu najznačajnih savremenih umjetnika u svijetu danas.

Poznati su po jedinstvenom kolaborativnom radu koji traje već 40 godina: zajedno rade na stvaranju slika, performansa i skulptura.

Njihovo razmišljanje, estetika i kreativnost su simbioza istočne i zapadne filozofije, umjetnosti i literature.

Na svjetsku scenu stupaju 1986. godine, kada su iz Kine preselili u Ameriku.

Studirali su u Šangaju i Pekingu, a 1980. godine postaju najpoznatiji mladi umjetnici svoje generacije u Kini, a pet godina kasnije su poštovani kao prvi među savremenim umjetnicima, čiji su radovi bili dio izložbe koja se nalazila u pet najvećih muzeja u Kini.

Nosioci su brojnih nagrada – Distinguished Artist Award, United Nations, New York (2008), Kunstpreis Der Heitland Foundation, Celle (1996), National Prize of the Chinese Avant-Garde of the Ministry of Culture, Beijing (1985), Prize for Creativity, Peace Corps of the United Nations, Beijing (1985), American Immigrant Achievement Award, American Immigration Law Foundation, (2004), Lincoln award, Lincoln Academy of Illinois, (2006).

Njihovi radovi su bili dio najznačajnih postavki u značajnim muzejima : Narodni muzej Kine (2007), Muzej Ludwig, Budimpešta (1995), Portlandski umjetnički muzej, Portland (1995), Šangajski umjetnički muzej (1985), Umjetnički muzej GuangXi, Nanning (2014), Pekinški 1+1 Art centar, Peking (2013), Kulturni centar , Čikago (2004).

Kao gostujući profesori predaju na umjetničkim fakultetima u Njemačkoj, Austriji, Americi, a žive i rade u Čikagu i Pekingu.