Crnogorski građani neplodnost će moći da liječe postupkom medicinski potpomognute oplodnje (MPO) korišćenjem polnih ćelija i tkiva supružnika, kao i poklonjenim polnim ćelijama i embrionima, saopštili su iz Ministarstva zdravlja.
Vlada je na sjednici krajem decembra usvojila Predlog zakona o medicinski potpomognutoj oplodnji.
Generalna direktorica direktorata za harmonizaciju propisa i međunarodnu saradnju u Ministarstvu, Slađana Pavlović, rekla je da je dosadašnja primjena Zakona o liječenju neplodnosti asistiranim reproduktivnim tehnologijama iz 2009. godine, ukazala na potrebu potpunijeg uređenja postupka liječenja neplodnosti kod žena i muškaraca korišćenjem polnih ćelija i tkiva bračnih, odnosno vanbračnih supružnika, kao i poklonjenim polnim ćelijama i embrionima i poklanjanje polnih ćelija.
„Takođe, u skladu sa zahtjevima pacijenata i sa naučnim standardima i dostignućima, potrebno je propisivanje mogućnosti za davanje embriona, tako da bračni i vanbračni supružnici koji su odustali od korišćenja embriona nastalog za njihovu prokreaciju, taj embrion mogu da doniraju drugim bračnim ili vanbračnim supružnicima, za njihovu prokreaciju, na osnovu pisane saglasnosti“, rekla je Pavlović agenciji MINA.
Kako je dodala, donošenje zakona nametnula je i potreba propisivanja standarda kvaliteta i bezbjednosti polnih ćelija u postupcima dobijanja, davanja, testiranja, obrade, očuvanja, čuvanja, distribucije, transporta, uvoza i izvoza, kao i na sistem i upravljanje kvalitetom, sljedljivost i praćenje ozbiljnih neželjenih pojava i ozbiljnih neželjenih reakcija.
„Zakon obezbjeđuje dostupnost postupka pod jednakim uslovima i bez diskriminacije, a sloboda u odlučivanju o rađanju djece garantuje se time što za primjenu postupka MPO bračni, odnosno vanbračni supružnici daju pisanu saglasnost“, objasnila je Pavlović.
Ona je kazala da je propisana i mogućnost korišćenja poklonjenih polnih ćelija i embriona, kada nije moguće upotrebiti polne ćelije supružnika.
Pavlović je kazala da pravo na liječenje neplodnosti primjenom postupka MPO imaju muškarac i žena koji žive u bračnoj ili vanbračnoj zajednici i koji, s obzirom na iskustva medicinske nauke i preduzete načine liječenja, ne mogu očekivati da će doći do trudnoće prirodnim putem i drugim postupcima liječenja neplodnosti, kao i u slučaju kada se tim postupkom može spriječiti prenos teške nasljedne bolesti na dijete.
Kako je navela, pravo na liječenje neplodnosti tim postupkom ima i žena koja ne živi u bračnoj, odnosno vanbračnoj zajednici i koja je u odnosu na godine života i zdravstveno stanje sposobna za ostvarivanje roditeljskih prava i obaveza.
U ovom slučaju, objasnila je Pavlović, saglasnost za primjenu postupka MPO daje Ministarstvo
zdravlja, na osnovu mišljenja Komisije za MPO.
„Naravno, sve osobe moraju biti punoljetna i u starosnoj dobi koja omogućava ostvarivanje roditeljskih prava i obaveza i koja su u takvom psihosocijalnom stanju na osnovu kojeg se može očekivati da će djetetu obezbijediti uslove za pravilan i potpun razvoj“, istakla je Pavlović.
Kako je rekla, ovlaščeni doktor je dužan da ženu stariju od 42 godine života i čiji su testovi ovarijalne rezerve jajnika nepovoljni upozna o neizvjesnim mogućnostima i rizicima postupka MPO i trudnoće, kao i rizicima za dijete, nakon čega je žena dužna potpisati eventualnu saglasnost.
Zakonom je potpunije uređeno i poklanjanje polnih ćelija, a Pavlović je ukazala da je u tom slučaju od bitnog značaja reproduktivna dob, tako da žena može biti davalac do navršenih 33, a muškarac do navršenih 40 godina života.
Prema njenim riječima, ako na raspolaganju nema polnih ćelija dobijenih od osobapomenute starosti, bračnim, odnosno vanbračnim supružnicima može se, na osnovu njihove pisane saglasnosti, izvršiti postupak MPO polnim ćelijama osoba starijih od 33, odnosno 40 godina života.
„U tom slučaju, doktor medicine specijalista kliničke/medicinske genetike mora da izvrši genetičko savjetovanje i da sačini pisanu genetičku informaciju o potencijalnim rizicima primjene posupka MPO i mogućnostima prevencije“, ukazala je Pavlović.
Pone ćelije, tkiva i embrioni, kako je objasnila, doniraju se na osnovu pisane saglasnosti koja se daje u ovlašćenoj zdravstvenoj ustanovi i može se opozvati do korišćenja polnih ćelija i embriona, nakon informisanja o svim činjenicama koje su od značaja za postupak.
„Shodno Zakonu o zdravstvenom osiguranju, na teret sredstava obaveznog zdravstvenog osiguranja finansiraju se tri pokušaja MPO kod žene do navršene 44 godine života, koja nema djece ili ima manje od dvoje žive djece rođene u istoj bračnoj odnosno vanbračnoj zajednici“, navela je Pavlović.
Ona je kazala da postupke MPO mogu da obavljaju ovlašćene zdravstvene ustanove i djelovi zdravstvenih ustanova koje ispunjavaju uslove i imaju rješenje Ministarstva zdravlja.
„U cilju poštovanja etičkih principa te ustanove su obavezne a obrazuju medicinski savjet, kao stručno savjetodavno tijelo i da uspostave efikasan sistem sljedljivosti kojim se obezbjeđuje jedinstvena identifikacija svakog davaoca polne ćelije, potom dobijene polne ćelije, identifikacija svakog postupka, lica kod koga se primjenjuje, kao i djeteta rođenog primjenom postupaka MPO“, rekla je Pavlović.
Sa druge strane, dodaje ona, Ministarstvo zdravlja obrazuje posebnu Komisiju za praćenje tih postupaka.
Pavlović je kazala da se u primjeni biomedicinskih dostignuća u liječenju neplodnosti primjenom postupka MPO jamči pravo na dostojanstvo, zaštitu identiteta, poštovanje ličnog integriteta, pravičnosti, jednakosti i ostalih ličnih prava i sloboda.
„Ovim postupkom smanjen je rizik po zdravlje i interes žene i djeteta začetog i rođenog primjenom ovog postupka“, rekla je Pavlović.
Kako je navela, pored zaštite ljudskih prava, zakon omogućava i humanizaciju odnosa u društvu regulisanjem pomoći u začeću i rađanju djece osobama kod kojih je utvrđeno da do začeća ne može doći prirodnim putem.
Pavlović je kazala da je jedan od razloga za donošenje ovog zakona sprječavanje zloupotreba naučnoistraživačkog rada, mijenjanja genetske osnove i zaštita identiteta svakog ljudskiog bića i nagalsila da je propisivanjem niza zabrana obezbijeđeno poštovanje etičkih i bioetičkih principa, ličnog dostojanstva, podataka o ličnosti i drugih principa.