Sve pravoslavne crkve i vjernici koje vrijeme računaju po Julijanskom kalendaru slave danas Uskrs, najradosniji hrišćanski praznik, koji simbolizuje pobjedu života nad smrću - Vaskrsenje Hristovo.
Uskrs je najveći hrišćanski praznik jer suština hrišćanskog učenja označava Hristovo vaskrsnuće iz mrtvih, kao pobjeda vjere i života nad smrću.
Na Uskrs se skidaju oltarske dveri da bi se time pokazalo da je Isus Hristos, po crkvenom učenju, uskrsnućem pobedio smrt i otvorio rajska vrata. Isus je raspet u petak, subotu je preležao u grobu, u Josifovom vrtu, a u nedjelju zorom, osjetio se snažan zemljotres i anđeo Božji sletio je na grob. Stražari koji su čuvali grob, u strahu su popadali kao mrtvi, a Isus vaskrsao.
Na Uskrs je, po vjerovanju, Marija Magdalena prva srela Hrista, a onda se on ukazao i svojim učenicima.
Samo učenik Toma, koji je bio odsutan, nije odmah povjerovao da je Hristos uskrsnuo, pa je morao lično da se uvjeri. Odatle u narodu uzrečica: "Nevjerni Toma".
Ljudi se za ovaj praznik pozdravljaju sa: "Hristos vaskrse" i "Vaistinu vaskrse". Zbog velikog značaja Vaskrsenja Hristovog svaka nedjelja u toku godine posvećena je Vaskrsu i svaka se smatra za mali Vaskrs.
Običaj je da se na današnji dan tucaju uskršnja jaja, koja su ofarbana na Veliki petak ili Veliku subotu.Po predanju, ovaj običaj potiče iz vremena Hristovog Vaskrsenja. Marija Magdalena došla je, posle Hristovog vaskrsenja, u Rim radi propovijedanja Jevanđelja. I kada je izašla pred cara Tiberija, pozdravila ga je rečima: "Hristos vaskrse" i pružila mu na dar ofarbano jaje, a po ugledu na nju, hrišćani su nastavili da boje i šaraju jaja.
Vaskršnjim jajetom dočarava se smisao Vaskrsenja - kako iz mrtvila nastaje život. Jer, jaje je samo po sebi mrtva stvar, ali pod uticajem toplote, kad se stavi pod kokoš, razvije se u njemu život i izleže se živo pile, koje svojom snagom razvali svoj grob - ljusku, i izađe na svijet - kao što je i Isus Hristos oživeo i iz groba ustao.
Običaj je i da se u vodu u kojoj se kuvaju jaja stavlja i sveta vodica. Uskrs se proslavlja u krugu porodice, a deca se posebno raduju “borbi” jajima. Čije se jaje razbije, taj gubi i predaje onome koji ima jače. Prvo ofarbano jaje čuva se u kući godinu dana i naziva "čuvarkuća".
Cijela nedjelja uskršnjeg praznika zove se Svetla nedelja, i tada se pjevaju radosne crkvene pjesme.
Na prvom Vaseljenskom saboru, u Nikeji 325. godine, odlučeno je da se Uskrs svuda praznuje istog dana, pošto se ispune tri uslova: posle prolećne ravnodnevice, prve nedjelje posle jevrejske Pashe i posle prvog punog mjeseca.
Uskrs je pokretan praznik.
Praznuje se posle jevrejske Pashe u prvu nedelju posle punog mjeseca, koji “pada” na sam dan prolećne ravnodnevnice, ili neposredno posle nje. Uvijek se vezuje samo za nedjelju i može "pasti" u razmaku od 35 dana - od 4. aprila do 8. maja po starom, julijanskom kalendaru, odnosno od 22. marta do 25. aprila po novom, gregorijanskom računanju vremena.
Uskršnji običaji i verovanja:
- Na uskršnje jutro valja ustati rano, a da ne odete na spavanje prije ponoći, jer ako legnete ranije vjeruje se da ćete onda do narednog Uskrsa biti pospani i lijenji.
- Umiti se hladnom vodom u koju su potopljeni dren, bosiljak i crveno uskršnje jaje.
- Prvo pojedite jaje, pa drugu hranu. Jajetom se omrsite.
- Odlazak u crkvu na jutrenje. U Rusiji je običaj da ko okasni na jutrenje, poliju ga vodom ili bace u rijeku.
- Tucanje jajima.
- Običaj je i da se djeca dodirnu crvenim jajetom da bi bila crvena i zdrava tokom cijele godine.
- Gosti koji dođu u kuću daruju se uskršnjim jajetom, koje je simbol obnavljanja prirode i života, i radosti kako za onog koji prima, tako i za onog koji daruje.
- Na drugi dan Uskrsa – Pobusni ponedjeljak odlazi se na groblja i na grobove se odnosi po jedno jaje, za svakog preminulog člana porodice, prijatelja… da bi i preminuli osetili Vaskrsenje Hristovo.