Meteorološki fenomen omega-blok se pojavljuje i zimi i ljeti.
Nakon superćelijskih oluja koje su opustošile Balkan, na red su došle nepodnošljive vrućine i požari, a odmah za njima i razorne poplave na jugu Evrope, najprije u Španiji i Italiji, a potom u Grčkoj, Turskoj i Bugarskoj. Razlog se krije u jednom - omega-blok.
Čini se da meteorolozi širom svijeta imaju nikad više posla da objasne sve fenomene koji u poslednje vreme običnog čovjeka tjeraju da sa zebnjom gleda u nebo. Poslednji u nizu je spomenuti omega-blok, a u pitanju je fenomen koji se, najprostije rečeno, pojavljuje kad nastanu polja visokog pritiska. Ona su bitna na prelazu iz ljeta ka zimi, jer se staraju o ujednačavanju temperature između tropskih i polarnih regiona.
Ali, ponekad se omega-blok javlja usred ljeta ili zime. Kad meteorolozi čuju za ovaj pojam, obično znaju da ih čeka mnogo posla. Omega je uporna i stabilna – trenutno se nad centralnom Evropom drži polje visokog pritiska “ograđeno” poljima niskog pritiska nad sjevernim Atlantikom i istokom kontinenta.
Vremenska mapa tada veoma podsjeća na poslednje slovo grčkog alfabeta po čemu je fenomen i dobio ime.I evo ga nad Evropom, kako je to Mika Rantanen, finski doktor meteorologije, slikovito opisao - "u svom svom sjaju".
Meteorolog Ivan Ristić kaže da je početkom septembra došlo do promjene meteorološke situacije - bilo je velikih vrućina i požara, a zatim je uslijedio razvoj visinskih ciklona i tamo gde je ljeto bilo svježe sa puno kiše, došlo je do porasta temperature. To je slučaj na području Engleske, dijelu Francuske, u Danskoj, dijelu Njemačke, i to se u meteorologiji zove omega blok.
"Fenomen se zove omega-blok zato što visinske meteorološke mape, odnosno, geopotencijal na 500 milibara, izgleda kao slovo omega. Imamo dva visinska ciklona, jedan je nad Španijom, drugi je iznad Grčke, u Jonskom moru, i imamo afrički anticiklon. To je taj greben, potkovica, slovo omega", objašnjava.
Here it is, the omega blocking in all its glory, responsible for the annotated extreme weather events in Europe this week.pic.twitter.com/0TUmZMQzoT
— Mika Rantanen (@mikarantane)September 4, 2023
Prema njegovim riječima, vreo afrički vazduh izaziva sada rekordne temperature u Engleskoj. Polako se omega sistem narušava kako cikloni slabe, i sa Atlantika stiže svježiji atlantski vazduh koji će promeniti vreme, a najpre u Engleskoj i u zapadnoj Evropi.
"Afrički anticiklon se pokreće prema nama tako da će sledeće nedelje kod nas doći do porasta temperature.
Već u četvrtak, prema njegovim riječima, imaćemo pad temperature. "Dodatno je snagu dva ciklona pojačala i temperature Sredozemnog mora koja je ove godine četiri stepena viša nego što je to uobičajeno. Na primjer, temperatura Jadranskog mora obično bude između 23 i 25 stepeni tokom cijelog leta, a sada smo imali temperature od 27 do 29 stepeni Celzijusa. To je izazvalo i superćelijske oluje, zatim i poplave koje su bile u Sloveniji, Austriji, dijelu Hrvatske, a evo donijele su poplave i Grčkoj gdje je oboren rekord i na Pilionu je palo skoro 750 mm kiše za dan-dva", kaže Ristić.
Pojašnjava da su ovogodišnje najveće vremenske neprilike nastale zbog povećane temperature mora što je rijetka pojava. "Nema pravila kada će se javiti omega-blok sistem, a sada kada se javio imamo problem jer imamo dva jaka ciklona, i zato je bilo toliko padavina, dok je u središtu “potkovice” toplo. U pitanju je geopotencijal na 500 milibara, rijetka pojava, nije standardna i nije vezana za godišnja doba. Važno je pomenuti topli vazduh iz zapadne Evrope koji prave rekordne temperature za ovu godinu", objašnjava Ristić.
Posledice omega-bloka su šarene. U centru bloka, recimo u Njemačkoj, dolazi do miholjskog ljeta jer polja niskog pritiska prolaze daleko, preko Sredozemlja. Ali južna evropska poluostrva, Pirinejsko, Apeninsko i Balkansko, iskusila su epske kiše jer se uporno drži polje niskog pritiska nad njima.
Hladniji vazduh sa sjevera sudara se sa vrelim vazduhom Sredozemlja, isparavanje mora snabdeva polje niskog pritiska dodatnom snagom, slijede oluje i lokalni pljuskovi. Nakon dugog sušnog ljeta, ispucala zemlja nije su stanju da upije te vodene mase. Još su požari prethodno progutali mnogo vegetacije koja inače zadržava vodu. Posledica su razorne poplave i klizišta.
Teško je reći koliko će potrajati ovaj blok, ali prognoza za Balkan je još uvijek rđava. Meteorolozi kažu da bi tek početkom ili krajem iduće sedmice atlantska polja niskog pritiska mogla da promijene prilike.
U Grčkoj je ponovo sunčano i padavine se ne očekuju, a prema rečima Ivana Ristića turisti mogu do 19. i 20. septembra da očekuju sunčano i lijepo vrijeme. "Ali ako idu u djelove koji su bili poplavljeni treba da obrate pažnju na mulj, a najbolje je da izaberu destinacije koje nisu pretrpjele veliku štete tokom nepogoda", upozorava Ristić.