Gojiš se, a ništa ne jedeš? Ili si, možda, rapidno izgubila težinu? Stalno ti je hladno? Vruće ti je dok drugi cvokoću od zime? Opada ti kosa i suva ti je koža? Provjeri štitastu žlijezdu.
Tiroidni hormoni tiroksin (T4) i tironin (T3) koje luči ova žlijezda, regulišu ćelijski metabolizam svih ostalih tkiva u našem tijelu. Svaka ćelija u našem organizmu, dakle, zavisi od tiroidnih hormona.
Hormoni štitaste žlijezde utiču na rast i sazrijevanje, povećavaju bazalnu potrošnju kiseonika, kontrolišu našu termoregulaciju i sintezu proteina, razgradnju masti... Tiroidni hormoni imaju ključnu ulogu u razvoju nervnog sistema, podstiču budnost, povećavaju osjetljivost na različite stimuluse, utiču na osjećaj gladi, pamćenje i sposobnost učenja, kao i na normalan emocionalni tonus. Takođe, imaju važnu ulogu u reprodukciji muškarca i žene i na održavanje normalne trudnoće. Utiču na rast i razvoj mozga u fetalnom periodu i tokom prvih godina života.
Hipotireoza se može javiti u bilo kom periodu života, a hipertireoza češće kod žena u reproduktivnom periodu. Iako menopauza sama po sebi ne izaziva poremećaje rada štitne žlezde, savremene studije pokazuju da 1 od 4 žene koja ima simtpome menopauze (umor, promenljivo raspoloženje, depresija, poremećaji spavanja) ima i problem sa štitnom žlezdom. Zbog toga se preporučuje provera hormona štitne žlezde u menopauzi.
Neki oblik poremećaja rada štitaste žlijezde u svijetu ima više od 200 miliona ljudi. U razvijenim zemljama, svaka dvadeseta osoba u opštoj populaciji ima neki oblik tiroidnog poremećaja ili oboljenja, a ovi problemi se pet do sedam puta češće javljaju kod žena nego kod muškaraca. Većina ovih stanja može da se liječi, mnoga od njih i da se izleče, ali ako se zapuste mogu ozbiljno da ugroze zdravlje, dovedu do teških poremećaja, pa i do smrtnog ishoda.
O najčešćim poremećajima u radu štitaste žlijezde razgovarali smo sa dr Jelenom Todorović iz ordinacije Thyreo Medicus.
HASHIMOTO TIREOIDITIS
"Hashimoto tireoiditis je autoimuno zapaljenje štitaste žlijezde. Kao i kod drugih autoimunih oboljenja, i ovde imuni sistem ne radi pravilno, što za posledicu ima stvaranje antitijela na delove sopstvenog organizma. U Hashimoto tireoiditisu stvaraju se dvije vrste antitijela: antiTPO at ili antitijela na tireoidnu peroksidazu (enzim TPO učestvuje u sintezi hormona štitaste žlijezde), i antiTg at ili antitijela na tireoglobulin (protein u štitastoj žlijezdi u kojem se čuvaju sintetisani hormoni)."
Ispoljavanje ovog oboljenja je veoma sporo, počinje blagim uvećanjem štitaste žlijezde koje se često otkriva slučajno, na rutinskom pregledu. Pacijenti sa Hašimoto tireoiditisom se lekaru javljaju najčešće zbog primetnog uvećanja štitaste žlijezde (struma) i/ili pojave simptoma hipotireoze: umora, tromosti, bezvoljnosti, dobijanja na kilaži uprkos smanjenom apetitu...
Kako se postavlja dijagnoza?
"Određivanje titra anititijela u krvi je jedan od kriterijuma za postavljanje dijagnoze Hashimoto tireoiditisa. Visok titar antitijela u krvi, ukazuje na jači oblik zapaljenja u štitastoj žlijezdi."
Zašto nastaje Hashimoto tireoiditis?
"Za sada još nema sigurnih dokaza šta pokreće autoimuni proces u štitnoj žlijezdi. 'Okidač' mogu biti genetski faktori, povećan unos joda u hrani, virusne infekcije, pušenje, različite vrste zagađenja iz spoljašnje sredine (hemijsko, jonizujuće, ...). Hronični stres može da bude pokretač ispoljavanja autoimune bolesti, ali se još uvijek ne navodi kao uzrok nastanka autoimunih oboljenja", objašnjava za MONDO dr Todorović.
Alternativne metode ne mogu da reše hormonski poremećaj ni u hipo ni u hipertireozi. Akupunktura može da bude pomoćna metoda za umirenje pacijenta ili za smanjenje telesne težine, ali ne i da otkloni uzrok tegoba.
Šta svako od nas može da uradi na prevenciji oboljenja?
"Uredan san, redovna, raznovrsna ishrana bogata povrćem, voćem, žitaricama kao što su integralni pirinač, proso, kukuruz, heljda, uz plavu morsku ribu i nemasna mesa smanjuju rizik od razvoja Hashimoto sindroma. Boravak u prirodi i što više fizičke aktivnosti koja će doprineti boljoj cirkulaciji, smanjenju napetosti i boljem opštem stanju organizma. I, važno je napomenuti da pušenje, i aktivno i pasivno, doprinose bržem razvoju čvorića u štitastoj žlijezdi."
HIPOTIREOZA
Hashimoto tireoiditis je i najčešći uzrok hipotireoze, smanjene funkcije štitaste žlijezde koja tada nije sposobna da izluči dovoljnu količinu hormona.
Simptomi koji osobe sa hipotireozom dovode lekaru su dobijanje u tjelesnoj težini, nepodnošenje hladnoće, umor i brzo zamaranje, bezvoljnost, neraspoloženje i blago depresivno raspoloženje, slabija koncentracija, opadanje kose. Kod dugotrajnih i nelečenih oblika hipotireoze javljaju se i otok lica, suva koža, lomljivost noktiju, nadutost trbuha, zatvor, osjećaj teškog disanja, pritiska u vratu, smanjen libido, kod muškaraca poremećaji erektilne funkcije, a kod žena poremećaji menstrualnog ciklusa, smanjena plodnost i spontani pobačaji.
Usporen metabolizam u hipotireozi uzrokuje nakupljanje tečnosti u svim tkivima i organima. Lagana šetnja se preporučuje svim pacijentima, a intenzivnija fizička aktivnost, i kod mlađih i kod starijih pacijenata, tek kada svi rezultati hormona budu normalni.
"U blagom, početnom obliku hipotireoze simptomi su nespecifični i mogu da podsjećaju na simptome drugih oboljenja. Zbog toga je za postavljanje dijagnoze ovog hormonskog poremećaja veoma važna detaljna anamneza i pregled lekara, uz ultrazvučni pregled štitaste žlijezde i odogovarajuće laboratorijske analize", kaže dr Todorović.
Terapija hipotireoze je vrlo jednostavna i podrazumeva nadoknadu hormona štitaste žlezde u obliku tableta koje se uzimaju svako jutro. Doza lijeka se prilagođava svakom pacijentu posebno.
"Adekvatno doziranje uz periodične kontrole hormona, vrlo brzo koriguje hipotireozu i pacijent je praktično zdrava osoba uz redovnu terapiju", objašnjava dr Todorović.
Poremećaj rada štitaste žlijezde može ići i u "suprotnom smjeru"...
HIPTERTIREOZA
Hipertireoza predstavlja pojačanu funkciju štitaste žlijezde, a simptomi ovog stanja koje češće pogađa žene nego muškarce (odnos je 4:1), relativno se lako prepoznaju: nervoza i razdražljivost, gubitak kilograma uprkos pojačanom apetitu, opadanje kose, ubrzan i nepravilan rad srca, podrhtavanje, nepodnošenje toplote...
Kod hipertireoze se ne preporučuju boravak na moru, izlaganje visokim temperaturama, sunčanje i aktivno bavljenje sportom. Savetuju se boravak na planini, na svežem vazduhu, umerena fizička aktivnost, šetnja i izbegavanje stresnih situacija.
Osim toga mogu se javiti i poremećaji na očima u vidu otoka kapaka, bola, zamagljenja vida, osećaj nedostatka vazduha, pritisak u dnu vrata... Koža je topla i vlažna, a javljaju se i promjene na noktima.
Hipertireoza se može javiti iz različitih razloga: "To stanje može biti posledica autoimunog zapaljenja žlijezde i njenog difuznog uvećanja i tada se naziva Graves-Basedovljeva bolest, ili prisustva jednog ili više čvorova u štitnoj žlezdi koji pojačano sintetišu i luče hormone . Tada govorimo o toksičnom adenomu ili polinodoznoj toksičnoj strumi."
"Dijagnoza se postavlja na osnovu anamneze, kliničkog pregleda, ultrazvučnog pregleda štitne žlijezde i laboratorijskih analiza. U krvi se nalaze niske, ponekad nemerljive vrednosti TSH, uz povišene vrednosti hormona štitne žlijezde, a kod Gravesove bolesti i vrlo važan nalaz povišenih antitela na TSH receptor", kaže dr Todorović.
Hipertireoza je, ako se ne liječi, ozbiljno oboljenje jer prvenstveno oštećuje srčani mišić, ali se uz primenu odgovarajuće terapije danas relativno brzo može staviti pod kontrolu, pa i potpuno izlečiti.
Mogu da pomognu nana, matičnjak, kamilica, valerijana, kantarion u obliku kapi i čajeva i njihova uloga je prvenstveno umirenje koje je jako važno u hipertireozi dok još nisu sniženi hormoni u cirkulaciji.
"Liječenje podrazumeva primjenu tireosupresivnih ljekova u dozi koja se prilagođava svakom pacijentu. Kontrole su u početku na četiri do šest nedjelja, i ponavljaju se dok rezultati ne pokažu da je pacijent uveden u eutireoidno stanje, odnosno da je nivo hormona u krvi normalan. Uz terapiju, danas se vrlo brzo postiže remisija bolesti (ozdravljenje) koje se potom, uz nastavak terapije, održava tokom sledećih 18 do 24 meseca. Ukoliko pacijent šest mjeseci nakon prestanka terapije ima normalan nivo hormona u krvi, smatra se da je ozdravljenje potpuno. Ako do remisije bolesti ne dođe nakon 18 do 24 meseca neprekidne primjene ljekova, preporučuju se radioaktivni jod, prvenstveno kod starijih pacijentkinja, ili hirurško lečenje, koje podrazumeva tireoidektomiju - uklanjanje štitaste žlijezde u cjelosti."
Poremećaje u radu štitaste žlijezde moguće je, dakle, izliječiti ili bar držati pod kontrolom.
Ako se lako i brzo gojite, ili imate pojačan apetit, a uprkos tome gubite na kilaži, hvata vas jeza iako je napolju toplo, ili vam je vruće i kad se svi oko vas smrzavaju, opada vam kosa, srce vam "preskače" ili "lupa", ako se pojačano znojite, osećate stezanje u vratu, ako vam trnu ruke, suvo kašljete, ako ste nervozni i uznemireni, ako ste svaki čas prehlađeni, ako su vam menstruacije neredovne, možda vam je "proradila" štitasta žlijezda. Brinite o sebi i svom zdravlju, posjetite ljekara.
