Pet patenata, izuma naučnih timova sa Elektrotehničkog fakulteta (ETF) Univerziteta Crne Gore (UCG), jedan su od rezultata trogodišnjeg rada Crnogorskog Centra izvrsnosti u bioinformatici BIO-ICT.
Kako je objasnio rukovodilac BIO ICT projekta, Igor Radusinović, izumi su prijavljeni nacionalnom Zavodu za intelektualnu svojinu.
Radusinović je pojasnio da se tehnička rješenja bazirana na svakom od patenata ispituju i koriste u sklopu BIO-ICT projekta na otvorenom prostoru ili u laboratorijama.
Većina patenata praktično rješavaju problem podešavanja adekvatnih uslova za gajenje povrtlarskih i drugih poljoprivrednih kultura u zatvorenom prostoru.
Kako je saopšteno iz UCG, prvi patent odnosi se na to da će biljke će moći da saopšte svoje potrebe.
„Biljke nemaju moć govora, ali će njihov glasnogovornik u budućnosti biti pametni plastenik, patentni izum nauke nastao u okviru BIO ICT projekta. Riječ je o pametnom sistemu za kontrolu uzgoja biljaka u zatvorenom prostoru putem kojeg ćemo znati da li biljke imaju dovoljno energije, vode i sve što im je potrebno za normalan razvoj”, kaže se u saopštenju.
Inovatori tog crnogorskog patenta, Elma Hot i Alija Dervić, navode da se sistem može primjenjivati u staklenicima, plastenicima i sličnim objektima za gajenje povrtlarskih i drugih poljoprivrednih kultura.
Pomoću senzora ekspertni sistem raspolaže preciznim podacima koji mogu pomoći u predlozima postupaka tokom proizvodnje.
„Akcije koje može predložiti, u modularnim varijantama i izvršiti, su navodnjavanje, provjetravanje (otvaranjem prozora, paljenjem ventilacije), uključivanje grijanja, UV lampi“, navode inovatori.
Prednost tog sistema, u odnosu na postojeća rješenja, navode inovatori, ogleda se u specijalizaciji za konkretnu kulturu koja se gaji, a za koju se u svakom trenutku mogu stvoriti optimalni uslovi.
Drugi patent odnosi se na pametno anvodnjavanje, a za njega su zainteresovani u Beču.
Kako je saopšteno, pametno navodnjavanje obradivih površina na bazi mjerenja vlažnosti tkiva biljke izum je koji trenutno nije implementiran nigdje u svijetu na obradivoj površini.
„Postoje rješenja ovog pristupa samo na nivou laboratorijskih istraživanja, što govori da je riječ o veoma zahtjevnom naučno-istraživačkom poduhvatu, koji će biti prijavljen i Evropskom patentnom Zavodu“, kazali su iz UCG.
Iza tog patenta stoji tim naučnika sa ETF u Podgorici – Nikša Tadić, Milena Erceg i Alija Dervić.
Kako objašnjavaju iz tima, postojeći sistemi za pametno navodnjavanje imaju niz nedostataka jer se uglavnom baziraju na mjerenju vlažnosti zemljišta.
„Optimalno vlažno zemljište ne znači i optimalno vlažno tkivo biljke. Sa druge strane, optimalno vlažno tkivo biljke podrazumjeva maksimalne prinose, kako u pogledu kvantiteta, tako i u pogledu kvaliteta. Stoga, komercijalna perspektiva naučno-istraživačkog projekta pametnog navodnjavanja na bazi mjerenja vlažnosti tkiva biljke je evidentna“, objašnjavaju iz tima.
Glavni gradivni element ovog sistema, kako je pojašnjeno, predstavlja novo rješenje generatora konstantne snage koji je realizovan na nivou prototipa korišćenjem diskretnih elektronskih komponenti na ETF u Podgorici.
„Međunarodna patentna prijava za pomenuti generator konstantne snage je u proceduri. Prvi rezultati mjerenja naveli su partnere sa Vienna University of Technology, Faculty of Electrical Engineering and Information Technology, Institute of Electrodynamics, Microwave and Circuit Engineering (EMCE) da ponude saradnju u realizaciju ovog elektronskog kola u formi čipa, u 0.35 μm CMOS tehnologiji“, navodi se u saopštenju.
Projektovanje tog čipa, kako se dodaje, obaviće članovi tima sa ETF-a u Podgorici, a eksperimentalna valorizacija čipa trebalo bi da se obavi na EMCE Institutu tokom 2017. godine.
Treći izum je navodnjavanje biljki putem SMS-a ili WEB aplikacije. „Za navodnjavanje biljki neće biti obavezno prisustvo radne snage već će moći da se kontroliše uz WEB aplikaciju ili SMS, putem elektronskog sklopa za kontrolu navodnjavanja“.
To je izum tima inovatora, studenata magistarskih studija na ETF-u, Milije Bajčete, Petra Sekulića i Trifuna Savića.
„Tim mladih naučnika objašnjava da se slanjem konfiguracije koja propisuje dužinu trajanja navodnjavanja i količine vode putem SMS-a ili WEB aplikacije mogu zatvoriti elektromagnetni ventili. Još jedan od načina zatvaranja je i ručni unos ovih podataka putem tastera na elektronskom sklopu“, kaže se u saopštenju.
Patent studenata ETF-a sastoji od sedam komponenti: mikrokontrolske jedinice – mozga sistema koji upravlja ostalim djelovima, GSP modula koji povezuje sklop na mobilnu mrežu, ekrana za praćenje stanja, tastera za ručno ili direktno podešavanje, WEB aplikacije, releja koji vrše otvaranje i zatvaranje elektromagnetnih ventila i mjerača količina protoka vode.
Četvrti izum je monitoring elektroenergetskog sistema na širokom geografskom području.
Inovatori Božo Krstajić, Žarko Zečević i Tomo Popović tvrde da će patent „Metod i uređaj za sinhronizovano mjerenje fazora i frekvencije u elektroenergetskim sistemima“ predstavljati jedan od najznačajnijih uređaja u budućim elektroenergetskim sistemima.
„Fazorska mjerna jedinica (eng. Phasor Measurement Unit, PMU) je uređaj koji mjeri parametre struja i napona u elektroenergetskom sistemu”, objašnjavaju inovatori. U patent je, navode oni, opisan nacrt PMU uređaja, kao i metod za dobijanje parametera električnih signala: amplitude, faznog pomjeraja i frekvencije“, kaže se u saopštenju UCG.
PMU uređaji, kako se dodaje, predstavljaju jedan od najznačajnih uređaja u savremenim elektroenergetskim sistemima.
„Sva mjerenja se preko Interneta šalju u udaljeni centralni sistem. Na ovaj način se u realnom vremenu omogućava monitoring elektroenergetskog sistema na širokom geografskom području, a samim tim i bolja dijagnostika i sprovođenje odgovarajućih akcija u cilju njegove zaštite“, navedeno je u saopštenju.
PMU uređaji nalaze primjenu i automatskoj regulaciji napona, blagovremenoj detekciju kvarova i procjeni njihove lokacije, validaciji modela elektroenergetskog sistema i drugih.
Pronalazak treba da obezbijedi mjerenja frekvencije i parametara fazora visoke tačnosti, kojima se dodjeljuje precizna vremenska odrednica dobijena pomoću GPS uređaja.
Opisani metod, saopšteno je, ispunjava sve zahtjeve iz standarda IEEE C37.118.1-2011, kako u stacionarnom, tako i u dinamičkom režimu.
Peti izum je, kako se navodi, video sistem praćenja uzgoja biljnih kultura.
Sistem i metod za prikupljanje skalarnih i video podataka u softverski definisanoj senzorskoj mreži koji poboljšava kvalitet servisa prilikom prenosa video podataka iz multimedijalne senzorske mreže, patent je koji potpisuju r Igor Radusinović i Slavica Tomović.
Primjena video servisa u senzorskoj mreži, navode autori, predstavlja veliki izazov zbog resursnih ograničenja senzorskih čvorova i česte nedostupnosti eksternog napajanja.
„Pronalazak omogućava duži životni vijek senzorske mreže, ukoliko se ona napaja solarno ili baterijski, i bolju propusnost video saobraćajnih tokova, korišćenjem programabilnih senzorskih čvorova i centralizovanog algoritma rutiranja, koji balansira saobraćajno opterećenje i potrošnju energije u mreži“, rekla je Tomović.
Ona navodi da su neke od oblasti primjene multimedijalnih senzorskih mreža: sistemi za pametnu poljoprivredu, sistemi za video nadzor i sistemi za kontrolu industrijskih procesa.
Navodi se da se u poljoprivredi pronalazak istovremeno može primijeniti za prikupljanje skalarnih podataka o klimatskim faktorima i stanju zemljišta, i vizuelno praćenje procesa tretmana uzgajanih kultura.
"Druga moguća primjena su sistemi za video nadzor u okruženjima gdje eksterno napajanje nije dostupno. U takvim okruženjima sistemi za video nadzor projektuju se sa bežičnim uređajima opremljenim sa senzorom za detekciju pokreta i kamerom“, kaže se u saopštenju.
Kako je pojašnjeno, kamera se uključuju samo u slučaju detekcije nekog događaja/pokreta u okruženju.
„U takvim situacijama korisnik može zahtijevati video stream u realnom vremenu sa lokacije na kojoj je događaj detektovan. Treća moguća primjena odnosi se na kontrolu industrijskih procesa, gdje se multimedijalni senzorski čvorovi koriste za kontrolu kvaliteta proizvodnje“, objašnjava Radusinović.