Rešavanjem dileme koji je most najljepši u Crnoj Gori bavili su se mnogi, pa smo zato odlučili da ponudimo izbor u kojem kriterijum neće biti samo estetika zdanja, već i njegova ambijentalna cjelina, kao i istorijska simbolika.
“Veliki kameni mostovi, svjedoci isčezlih epoha kad se drugačije živjelo, mislilo i gradilo, sivi ili zarudeli od vjetra i kiše, često okrzani na oštro rezanim ćoškovima, a u njihovim sastavcima i neprimjetnim pukotinama raste tanka trava ili se gnijezde ptice. Tanki željezni mostovi, zategnuti od jedne obale do druge kao žica, što drhte izvuče od svakog voza koji projuri; oni kao da još čekaju svoj poslednji oblik i svoje savršenstvo, a ljepota njihovih linija otkriće se potpuno očima naših unuka”.
Ivo Andrić
Citat slavnog pisca o mostovima iz njegovog remek djela “Znakovi pored puta”, umjesto uvoda za priču o simbolima veze generacija, vremena, civilizacija, vjera, odnosno, kako Andrić kaže „vječno nezasićene ljudske želje da se poveže, izmiri i spoji sve što iskrsne pred našim duhom, očima i nogama, da ne bude dijeljenja, protivnosti ni rastanka”.
Najbrdovitiju državu Evrope krase na stotine mostova koji mame poglede mještana i turista, svjedoče o neustrašivim neimarima koji su od Starog vijeka do danas trudili da prekrate puteve krševitim kanjonima i spoje obale planinskih rijeka.
Rešavanjem dileme koji je most najljepši u Crnoj Gori bavili su se mnogi prije nas, pa smo zato odlučili da ponudimo izbor u kojem kriterijum neće biti samo estetika zdanja, već i njegova ambijentalna cjelina, kao i značenje za epohu čiji je spomenik. Odabrali smo sedam mostova koje vam predstavljamo hronološkim redom kako su građeni:
Most na Skalinama, Podgorica
Obale rijeka koje prolaze podgoričkom opštinom spaja preko 100 mostova od kojih je najstariji, a vjerovatno i najpopularniji među stanovnicima Glavnog grada onaj na ušću Ribnice u Moraču, podno Stare Varoši poznat kao “most na Sastavcima” ili “Adži-pašin most”.
Most je, prvom polovinom 18. vijeka, podigao skadarski vezir Adži-paša Osmanagić, rođeni Podgoričanin po čijem je nalogu sazidana i Sahat kula.
Prema nekim izvorima ovaj most podignut je na ostacima starog rimskog mosta koji je uništen u katastrofalnom zemljotresu 618. godine a bio je sagrađen u okviru grada Birziminium, trgovačkog centra rimske provincije Prevalis.
Ime “most na Sastavcima”, dobio je jer se oblast oko ušća Ribnice u Moraču zvala Sastavci.
Ovaj stari kameni most ušuškan na Skalinama jedno je od najpopularnijih okupljališta zaljubljenih parova u Podgorici i na njemu se, baš kao i na visećem mostu na Morači, “zaključava” ljubav.
Staropodgoričani tvrde da je pogled na zalazak sunca u ljetnjem periodu najromantičniji u Glavnom gradu upravo sa ovog mostića.
Barski akvadukt
Sjeverno od Starog barskog grada izvija se kameni akvadukt, dio zadužbine prvog barskog vakufa Zejnel bega Haverića, koji je sagradio vodovodi od Mukovala do tvrđave u Starom Baru. Ovaj kameni most jedini je akvadukt u Crnoj Gori i jedan od tri najveća i najočuvanija u regionu.
Građen je za vrijeme otomanske vlasti od 16. do 17. Vijeka, i služio za dopremanje vode sa izvora Rumijeudaljeog oko tri kilometra od zidina satrog grada.
Most nose 17 kamenih lukova, sa 17 masivnih kamenih stupova. Na vrhu kamenog mosta položene su vodovodne kamene cijevi. Ovaj most urušio se 15. Aprila 1979. Godine u katastrofalnom zemljotresu nakon čega je potpuno obnovljen, pa i danas služi svojoj osnovnoj namjeni.
Danilov most, Rijeka Crnojevića
Jedinstveni spomenik ere vladavine knjaza Danila II Petrovića je most koji nosi njegovo ime u Rijeci Crnojevića.
Ovo zdanje crnogorski reformator podigao je 1853. godine u spomen na svoga oca Stanka Petrovića. Kameni most dugačak je 43 metra i ima dva skladna lučna otvora. Most je sazidan na mjestu gdje je prethodno bio drveni mostić koji je sagradio Petar II Petrović Njegoš. Stari most simbol je ovog kraja i sa kamenom kućom na obali, čini jedinstvenu cjelinu nazvanu Mostina.
Velji most u Virpazaru
Čuveni Virski most na Limštici sagrađen je 1905. svojevrstan je spomenik ere vladavine knjaza Nikole I Petrovića. Poznat je i pod imenom Velji most. Most je saniran prošle godine i sa tri istovjetna luka predstavlja simbol Virpazara. Dugačak je 46 i širok pet metara.
Carev most, Nikšić
Ovaj most, nesumnjivo jedan od najljepših u Crnoj Gori, smješten je na samom izlazu iz Nikšića, kada se ide starim putem za Podgoricu, preko Pandurice.
Izgrađen da premosti rijeku Zetu, ovaj most sa svojih 18 okana i dužinom od 269 metara, svojom izuzetnom ljepotom se izdvaja iz okolne ravnice.
Ideju o gradnji mosta dao je sam kralj Nikola, jer je izgradnja jednog takvog objekta značila mnogo za razvoj samog Nikšića i nikšićkog kraja.
Most je projektovao hrvatski arhitekta Josip Slade koji je na poziv knjaza Nikole tokom dvije decenije projektovao niz važnih zdanja među kojima su Vila topolicau Baru (Ljetnji dvorac Kralja Nikole), Zetski dom i zgrada austrougarskog veleposlanstva na Cetinju, kao i Dvorac knjaza Nikole u Nikšiću. Kamen temeljac je položio Vojvoda Božo Petrović, 23. maja 1894. godine, kada je započeta izgradnja ovog, u to doba najvećeg građevinskog poduhvata u Crnoj Gori.
Most od tesanog kamena gradili su brojni zidari i kamenoresci iz Boke i čitave Crne Gore, pod budnim okom Miloša Lepetića. Na izgradnji mosta bila je angažovana i vojska, u vidu obaveznog rada bez ikakve nadoknade.
Iako je projektovan da izdrži teret zaprežnih kola i diližansi, Carev most je toliko solidno izgrađen da je, recimo tokom Drugog sjetskog rata, izdržao teret kolona njemačkih tenkova. Upravo u tom periodu, most je umalo “poklekao”, odnosno izbjegao sudbinu da bude porušen.
Naime, 1944. godine, njemačke trupe su se iz Albanije i Grčke povlačile preko Crne Gore. Savezničke trupe, računajući da će u te svrhe biti korišćen Carev most, na svakom luku su postavili eksploziv, da ga, ako zatreba, dignu u vazduh. Srećom, za to nije bilo potrebe jer su njemačke trupe razbijene već kod Danilovgrada, pa su za odstupanje morali koristiti kanjone Morače i Lijeve rijeke.
Most na Đurđevića Tari
Neimarski biser iz epohe Kraljevine Jugoslavije projektovao je jedan od najvećih građevinskih stručnjaka tog doba na ovim prostorima inžinjer Mijat S. Trojanović.
Most se nalazi na raskrsnici puteva ka Mojkovcu, Žabljaku i Pljevljima, između sela Budečevica i Trešnjica. Veliki betonsko lučni most građen je od 1938. do 1940. godine i po završetku radova bio je najveći drumski most od armiranog betona u Evropi i jedan od nekoliko najvećih i najljepših drumskih mostova u svijetu.
Most je petolučne konstrukcije, dug je 365 metara i nadvija se 150 metara iznad kanjona Tare. Najveći od pet lukova ima raspon 116 metara!
Jedan luk mosta srušen je 1942. Godine od strane partizanskih diverzanata u cilju sprečavanja okupatroski vojnih jedinica. Za rušenje je bio angažovan građevinski inženjer Lazar Jauković, koji je i učestvovao u izgradnji mosta. Bila je srušena konstrukcija posljednjeg malog lučnog otvora duga 44 metar dok su ostali djelovi mosta ostali neoštećeni. Jauković je prilikom ove uvene diverzantske akcije po kojoj je snimljen čuveni film “Most” uhvaćen strijeljan na odsječini mosta.
U znak sjećanja na herojsko djelo, Durmitorci su podigli spomenik svom heroju u blizini mosta gdje je i sahranjen. Most je saniran i pušten u saobraćaj u septembru 1946. godine.
Prilikom gradnje ovog mosta Švajcarac Ričard Koraj sagradio je najveću drvenu skelu ikada napravljenu u svijetu!
Most Milenijum
Ovaj ovješeni most koji spaja obale Morače u srcu Podgorice simbol je nove epohe države Crne Gore. Otvoren je 13. jula 2005. godine. Dizajnirao ga je profesor Mladen Ulićević a gradila slovenačka kompanija Primorje.
Most je dug 140 metara a stub se uzdiže iznad tla 57 metara. Saobraćajnu platform nosi 12 kablova dok je još 24 pričvršćeno za kontrategove.
Anketa
Koji od ovih mostova vam se najviše dopada?
-
Most na Sastavcima, Podgorica
6.54% (38)
-
Barski akvadukt
11.36% (66)
-
Danilov most, Rijeka Crnojevića
6.02% (35)
-
Velji most, Virpazar
5.34% (31)
-
Carev most, Nikšić
23.92% (139)
-
Most na Đurđevića Tari
33.73% (196)
-
Milenijum, Podgorica
13.08% (76)
