Kolumnista MONDA Mladen Nikolić nastavlja da nas podseća na bardove domaćeg glumišta. Red je došao na kralja. Na Petra Kralja.
Ljuba Tadić govorio je kako "za pedeset godina nije sreo takvog partnera na sceni".
Emir Kusturica je napisao kako "prosto nije mogao da izdrži toliku dobrotu tog čoveka".
Njegove kolege su se zaklinjali da od njega nikada nisu čuli ružnu reč, niti osetili bilo kakvu agresivnost, neprijatnost.
Svetozar Cvetković za njega je rekao da je "najbolji čovek na svetu".
"Kad sam bio mlad želeo sam da imam slobodnu profesiju bilo koje vrste, ako ne glumac, onda novinar ili nešto slično, samo da izbegnem kancelarijski posao", prisećao se u emisiji "TV lica" kod Tanje Peternek. Bio je omiljen među svojim komšijama, kolegama, sugrađanima. I ne samo njima.
Petar Kralj rodio se u Zagrebu, dva dana pre Hitlerovog napada na Kraljevinu Jugoslaviju, aprila 1941. godine. Bio je sin jedinac profesora istorije koji je u to ratno vreme službovao u Srbiji. Ubrzo se porodica okupila i nastavila život u Sremskoj Mitrovici, gde je Pera završio osnovnu školu. Stanislava, Petrova mati, bila je nastavnica geografije. Već kao osnovac pokazao je zanimanje za glumu; čim je video oglas da se traži dečak za ulogu u predstavi lokalnog teatra, prijavio se i - dobio ulogu.
Bio je nestašan tinejdžer, zbog čega je imao ozbiljnih problema u mitrovačkoj gimnaziji. Uprkos odličnim ocenama iz svih predmeta, iz vladanja je Petar, sin prosvetnih radnika, stigao do - jedinice. U to vreme, jedan iz vladanja značilo je izbacivanje iz škole, a u Petrovom slučaju i selidbu u drugi grad.
Nastavio je školovanje u Novom Sadu, gde se odlično uklopio i ubrzo stigao do velike mature bez poteškoća. Kao primeran omladinac i dobar drug, predložen je i da postane član Partije, pa se tako i desila famozna anegdota kada je tamošnji sekretar omladine, posle glasanja proklamovao: "Konstatujem da je Kralj Petar jednoglasno primljen u partiju!".
Odmah po završetku gimnazije, uputio se u glavni grad, pravo na pozorišnu Akademiju ili, kako su je tada zvali, Dramsku. Naravno, Petrov talenat širom mu je otvorio vrata studija glume, gde se našao u klasi sa nedavno preminulim Dušanom Golumbovskim.
Ipak, najbolji prijatelj među kolegama bio mu je Miloš Žutić, još jedan vrsni umetnik. U istoj klasi glumu je učio i Branko "Kockica" Milićević, kao i Perina buduća kuma, Ceca Bojković. Još kao student, Kralj stiže do svog prvog pojavljivanja na velikom platnu; bila je to minijatura mladog oficira u tadašnjem velikom bioskopskom hitu "Saša" debitanta Radenka Ostojića (1962). Dobro se sećam kako školski program s kraja sedamdesetih nije mogao da prođe bez nebrojenih repriznih emitovanja ovog "partizanskog trilera" sa Radetom Markovićem u glavnoj ulozi.
Marković je, uz Miru Stupicu, igrao glavnu ulogu i u istorijskoj drami Miće Popovića "Roj" (1966), u kojoj se i Petar Kralj pojavio u maloj ulozi, baš kao i njegov kolega sa klase, pomenuti Dušan Golumbovski. Iste godine, Petar se pojavio u još dva igrana filma: prvo u komediji Vuka Babića "Pre rata", rađenoj po Nušiću, gde je glumio službenika, a zatim i u urbanoj drami "Štićenik" Vladana Slijepčevića, u kojoj se Kralj oprobao u ulozi novinara.
Krajem šezdesetih, Petar je primljen u ansambl "Ateljea 212", u to vreme perjanice avangardnog teatra na ovom prostoru. Sa njim će Atelje zaokružiti svoj vanvremenski, po svemu izuzetni glumački ansambl predvođen asovima poput Zorana Radmilovića, Slobodana Perovića, Bate Stojkovića.
Ono po čemu je Petar Kralj bio poseban, čak i u društvu tako velikih majstora glume, bila je njegova nenadmašna veština kazivanja. Metrika i ritam njegovog recitovanja poezije bili su nestvarni, praktično savršeni. Na YouTube je moguće čuti više tih vanserijskih kazivanja naših antologijskih pesama; svaka pesma, svaka strofa ozvučena Kraljevim glasom i emocijama na slušaoca deluje kao autentična intimna, lična ispovest, daleko više od pukog lepo izrečenog stiha. Tanja Bošković je jednom prilikom rekla kako je Pera Kralj imao takav dar da je mogao da kazuje telefonski imenik, a da to zvuči uzbudljivo.
"KADA TE OSTAVI ONA KOJU VOLIŠ"
Sedamdesetih godina prošlog veka, ređajući ulogu za ulogom, predstavu za predstavom, stasao je u pozorišnog asa, barda, prvaka. Baratao je glumačkom veštinom sa fascinantnom lakoćom, tumačeći neverovatno široku lepezu karaktera sa jednakom uverljivošću, čak i onda kada je kao mlad umetnik igrao likove koji su već zašli u starost. Sa radom pred kamerama stvari su stajale nešto drugačije, Kraljevo ime nije bilo često na špicama domaćih filmova. Da li ondašnji reditelji u njemu nisu videli lice koje im odgovara ili je možda Petar bio zauzet pozorištem u toj meri da nije mogao da se često pojavljuje na celuloidnoj traci, tek filmske uloge su ga uglavnom zaobilazile.
Jedan od režisera koji su Kralju pružili prostor za igru pred kamerama početkom sedamdesetih je Žika Mitrović, u svom krimiću "Ubistvo na svirep i podmukao način iz niskih pobuda" (1970). Iz današnje perspektive, zanimljivo je da se Mitroviću zameralo po kuloarima što je film uradio pod uočljivim uticajem holivudskih krimi drama, što nije bilo baš poželjno u to doba. Konkretno, u pojedinim pasažima uočljiva je sličnost sa estetikom američkih krimi serija i filmova iz druge polovine šezdesetih, kao što je npr. "Afera Tomas Kraun" Normana Džuisona.
Petar Kralj je posedovao izražen dar za komiku i, u kombinaciji sa urođenom vedrinom i duhovitošću, mogao je sa velikim uspehom da se glumački poigrava tvoreći urnebesne interpretacije. Ekspresija koju je postizao svojim licem i kretnjama činila je ovog glumca kadrim da se komotno izrazi čak i u nemim slepstik komedijama iz vremena Čaplina i Bastera Kitona. Najbolji dokaz za to je Petrova gluma u kultnoj TV seriji za decu "Neven" Timotija Bajforda. Rame uz rame sa Oliverom Marković, Draganom Zarićem i Mićom Tomićem, snimio je 26 epizoda ove neprevaziđene, po svemu originalne dečije serije koja je obeležila odrastanje čitave jedne generacije.
Te iste 1973. snimljena je, za potrebe televizijskog prikazivanja, kultna pozorišna predstava, monodrama "Živeo život Tola Manojlović". Uz legendarnu "Bubu u uhu", ovo je ubedljivo naizvođeniji komad u istoriji srpskog teatra - Petar Kralj igrao je Tolu, počev od premijere 1967, više od 40 godina, u kontinuitetu!
Pod rediteljskom palicom Živojina Pavlovića glumio je u ratnoj drami "Hajka" (1977), da bi se tek tokom osamdesetih godina mnogo češće pojavljivao i u filmskim ulogama. U filmu "Poseban tretman" Gorana Paskaljevića (1980) bio je sjajan u ulozi mucavog alkoholičara Marka; u "Nekoj drugoj ženi" (1981) igrao je lucidnog inspektora SUP-a koji rešava zamršen slučaj zločina iz strasti; bio je upečatljiv i kao seljak u "Halo taksi" (1983), baš kao i u ulozi dekana u drami "Una" (1984) Miše Radivojevića.
Tih godina Kralj se pojavio i u komedijama "Sok od šljiva", "Lov u mutnom" i "O pokojniku sve najlepše", izvanrednom ostvarenju debitanta Predraga Antonijevića. U "Oktoberfestu" Dragana Kresoje bio je uverljiv u ulozi oca glavnog junaka, a igrao je i socijalnog radnika u drami "Dogodilo se na današnji dan", Vojišu u Šotrinom "Boju na Kosovu" i inspektora u kultnom krimiću "Poslednji krug u Monci". Kralja pamtimo i po sjajnoj ulozi u komediji "Masmediologija na Balkanu", pored urnebesnog Gidre Bojanića.
Ipak, šira publika ga se sigurno sa posebnom radošću seća kao impulsivnog, urnebesnog advokata Radujkovića u TV seriji "Bolji život", teatralnog branioca Gige Moravca.
"BOLJI ŽIVOT" - INSERT
Zanimljivo je da je u više navrata oblačio beli mantil, igrajući uloge lekara - prvi put u TV filmu "Lek od ljubavi" (1969), a zatim i u ostvarenjima "Kako sam sistematski uništen od idiota" (1983) Slobodana Šijana, "Podzemlje" (1995) Emira Kusturice, "Mali svet" (2003) Miloša Radovića i "Diši duboko" Dragana Marinkovića. Doktora je glumio i u "Variola vera" Gorana Markovića (1982), doduše, samo svojim prepoznatljivim glasom, pozajmljujući ga liku dr Kenigsmarka kojeg je tumačio legendarni Bergmanov glumac Erland Jozefson.
Petar Kralj je u svojoj prebogatoj karijeri glumio i znamenite istorijske ličnosti, velikane poput Mihaila Pupina (u TV filmu "Pupinove zvezde"), Svetozara Markovića, Jovana Skerlića, Jerneja Kopitara (u seriji "Vuk Karadžić"), Nikolu Pašića ("Kraj dinastije Obrenović").
Gotovo da nije bilo TV serije u produkciji RTS koja je mogla da prođe bez njegovog učešća - naročito u scenama koje je trebalo obojiti humorom, a tu je Petar bio - kralj. U "Srećnim ljudima" sa lakoćom se poigravao pred kamerama kao majstor Vuksan, urnebesni električar koji za sobom ostavlja dar-mar (uz prazne pivske flaše, razume se).
"SREĆNI LJUDI" - INSERT
Tokom prve decenije ovog veka Petar Kralj je neumorno nastavio da snima, da se poigrava na sceni demonstrirajući umetničku pasiju na kojoj bi mogli da mu pozavide mnogi mlađi umetnici. Serije "Porodično blago", "Mile protiv tranzicije", "Stižu dolari" teško je i zamisliti bez njegovih replika, pojave, komike.
Pamti se i prepričava njegova urnebesna glumačka minijatura u komediji Raše Andrića "Kad porastem biću Kengur" (2004), gde je briljirao kao penzioner Sreten, postavljajući ono famozno pitanje: "A šta je sa 500 miliona neprijavljenih Kineza?!".
"KAD PORASTEM BIĆU KENGUR" - INSERT
Petar Kralj je glumio naslovnu ulogu u prvoj i jedinoj srpskoj naučno-fantastičnoj seriji "Sakupljač", rađenoj po tekstu Zorana Živkovića, a u produkciji Studija B tokom 2005. godine. Ovom i sličnim ulogama samo je potvrdio svoju artističku univerzalnost i vanserijski talenat, dokazujući da je i u poznim godinama gajio strast prema najrazličitijim glumačkim izazovima.
"Sinovci" (2006) scenariste i reditelja Siniše Kovačevića, drama o epskom stradanju srpskih vojnika tokom čitavog 20. veka, donela je još jednu blistavu Kraljevu interpretaciju. Naglašena poetika i simbolizam "Sinovaca" ne bi bili ni upola uverljivi da nije bilo ovog glumačkog asa u postavi.
Poslednji veliki projekat čiji je Petar Kralj bio jedan od nosilaca (tokom pet sezona) jeste TV serija "Bela lađa" autora Siniše Pavića, svojevrsni nastavak filmskog serijala "Tesna koža". Zamenio je Nikolu Simića u ulozi legendarnog "mlađeg referenta" Dimitrija Pantića, Pavićevu varijantu Don Kihota. Naravno, u "Beloj lađi" Mita više nije službenik već penzioner, dok je njegov ljuti protivnik, bivši direktor Srećko Šojić, postao uspešan biznismen, ili kako se danas često kaže, tajkun. Radeći na ovoj seriji, Petar je tumačio Mitu na svoj način, ne pokušavajući da oponaša karakteristike koje je Nikola Simić svojevremeno podario svom Pantiću u "Tesnoj koži", pa kako se kome svidi.
"BELA LAĐA" - INSERT
Ipak, Kraljeva pozorišna karijera bila je kruna njegovog stvaralaštva. Iskreno uživajući na sceni, kreirao je čitav galimatijas likova tokom pet decenija glumačke igre, te "plemenite manipulacije", kako jednom reče Miki Manojlović. Krasio ga je kreativni zanos tako vidljiv na sceni, polet u igri, široki raspon svih tih modulacija, kako tela, tako još više i njegovog glasa, u tome je bio možda i najbolji od svih. Ostalo je da se pamti i to kako je jedno od "utočišta" Perinih kolega i prijatelja bio i čuveni bife Ateljea 212. U njemu su svojevremeno Petar Kralj, Bata Stojković, Gaga Nikolić, Mihiz, Zoran Radmilović, Bora Todorović, Aljoša Vučković provodili sate između proba družeći se. Uz pokoju čašicu, znali su ponekad da se poigravaju jezikom, tim temeljnim glumačkim alatom, tumačeći svakojake jezičke zavrzlame da bi onda kreirali sasvim nove.
Sa Zoranom Radmilovićem bio je najbliži komšija, jedno vreme živeli su u istom ulazu. Sa Cecom Bojković delio je kumstvo.
Izvesno vreme, Petar Kralj bavio se profesurom (na BK univerzitetu), podučavajući studente glume na, kažu, nekonvencionalan način, tražeći od njih neposrednost u kontaktu i, iznad svega, autentičnost u glumačkom izrazu. Bio je omiljen među studentima, a došao je u sukob sa upravom fakulteta jer je bio protiv ocenjivanja, naročito na prvoj godini studija.
"Gluma nije kasačka trka, već spoj emocija", objasnio je u svom maniru.
I vrapci znaju kako je, na svom putu do zgrade pozorišta, na toj famoznoj "stazi slonova" neizostavno navraćao u dva-tri bifea, onako usput... A kad god bi imao pozorišnu premijeru, Petar bi znao da se, dan ranije, sam prošeta Kalemegdanom - govorio je da mu je taj "ritual" pomagao da pronađe mir, balans, koncentraciju neophodnu pred izlazak na scenu.
"Jesam stidljiv, stid sam možda i uspeo da prevaziđem na sceni ali ga ovako, privatno, nikada nisam pobedio".
Petar Kralj se pojavio u više od 40 domaćih igranih filmova, ne računajući njegov angažman u više od 80 naslova urađenih u TV produkciji (igrane serije, ekranizacije pozorišnih komada i dr). Pozorišne uloge ne daju se izbrojati. Nagrađivan je najvećim glumačkim priznanjima - Sterijina nagrada, "Zlatni ćuran", "Raša Plaović", "Zoranov brk", a za sveukupni opus nagrađen je "Dobričinim prstenom", kao i nagradom "Pavle Vuisić".
Poslednji put je pred filmskim kamerama glumio u urbanoj niskobudžetnoj komediji "Sistem" (snimanoj tokom 2011), filmu koji se, zbog peripetija u postprodukciji, još uvek nije pojavio pred domaćom publikom.
Petar Kralj je umro 10. novembra 2011. godine u svom Beogradu. Kćerka Milica danas se bavi pozorišnom režijom. Mala scena "Ateljea 212" nosi njegovo ime. Verujem da ga mnogi od nas nose u srcu, kao jednog od najdražih glumaca koje smo imali privilegiju da gledamo.
Kralj Petar.
----------------------------
SVE KOLUMNE MLADENA NIKOLIĆA
