Na kulturno-istorijskom lokalitetu Duklja u jeku takozvane "trobojka revolucije" osvanuo je grafit nekadašnje crnogorske zastave
Ovim povodom oglasilo se Ministarstvo kulture Crne Gore, saopštivši da su "organizovane grupe farbom oskrnavile lokalitet Duklje, čime su rekle sve o odnosu prema istoriji i nasljeđu Crne Gore".
Ministar kulture Aleksandar Bogdanović naložio je Centru za konzervaciju i arheologiju da u najkraćem roku primjenom svih stručnih i konzervatorskih mjera uklone oštećenja nastala kao posljedica vandalskog čina.
Koliko se, međutim, o kulturno istorijskim spomenicima vodi računa van okolnosti kreiranih političkim kontekstom?
Samo na teritoriji Podgorice nalazi se brojno istorijsko nasljeđe čijeg kulturnog značaja nisu svjesni ni mnogi stanovnici Glavnog grada, a odgovornost za to se prostom logikom može, prije svega, potražiti upravo na adresi Minstarstva kulture.
Ovo su neki od spomenika za koje se baš i ne može tvrditi da se tretiraju na način na koji bi se ukazalo poštovanje "prema istoriji i nasljeđu Crne Gore".
DUKLJA
Jedan od najvrijednijih arheoloških lokaliteta u Crnoj Gori nalazi se tri kilometra od Podgorice, na ušću rijeka Zete i Morače.
Upravo je po ovom zdanju Rimske imperije ime dobila država Duklja, preteča današnje Crne Gore.
Iako je dio svakog turističkog kataloga Glavnog grada, ljudima koji ne znaju da je riječ o ostacima antičkog utvrđenja, Doklea izgleda kao obična ruševina pored puta.
Godinama prepušten vremenskim neprilikama, obrastao u šiblje i travu, ovaj lokalitet sa konkretnim potezom zaštite susreo se tek nakon farbanja trobojke.
Istina, trava se s vremena na vrijeme pokosi, postavljene su i table sa objašnjenjima o ovom mjestu, ali da li je to dovoljno da možemo reći da je najstariji istorijski lokalitet "valorizovan"?
JUSOVAČA
U sklopu istorijske cjeline Stara varoš, u mjestu Drač, nalaze se ostaci ozloglašenog turskog zatvora koji sve do druge polovine prošlog vijeka nije imao drugu namjenu.
Da, upravo one ruševine preko puta autobuske stanice potiču još iz Osmanskog perioda, mijenjajući svoje nadzornike zajedno sa istorijskim okolnostima.
Nekada je Jusovača svjedočila tiraniji i pravdi (u zavisnosti iz čije istorijske perspektive posmatrate), a danas svjedoči brutalnoj devastaciji uzrokovanoj dugogodišnjim ignorisanjem i propalim biznis planovima.
Jedina poznata intervencija za očuvanje ovog istorijskog zdanja jeste izdvajanje simboličnih sredstava za konzervaciju još 2014. godine - teren je očišćen kako bi se stekao uvid u trenutno stanje objekta i na tome je konzervacija stala.
SASTAVCI (SKALINE)
Preživjeli su Sastavci brojna bombardovanja prilikom kojih je ostatak Podgorice bivao sravnjen sa zemljom. Podgorica se iznova gradila i uzdizala, a ovaj kameni ambijent jedino je svojom otpornošću utkanom marljivošću njenih graditelja još u 13. vijeku uspio da opstane koliko toliko cjelovit.
Stariji od same istorijske cjeline je most čija je gradnja, na osnovu arheoloških saznanja, sprovedena još prije sedmog vijeka. Najstariji most u Podgorici poznat je pod nazivom Ali-pašin most, po svom jedinom obnovitelju - iz prve polovine 18. vijeka.
Centar romantčnih šetnji podgoričkih parova, spontana plaža za spas od samo ovom gradu poznatih vrućina, nekada i mjesto za koncerte i žurke, uglavnom ne pamti "valorizaciju" od strane nadležnih institucija.
Puni smeća koje rijeka Ribnica nanosi, Sastavci s vremena na vrijeme bivaju očišćeni u volonterskim akcijama nevladinih organizacija.
TVRĐAVA RIBNICA (NEMANJIN GRAD)
Srednjevjekovno utvrđenje iznad Skalina u kojem je rođen Stefan Nemanja zauzima drugo mjesto na spisku spomenika kulture na sajtu Glavnog grada.
Prema istorijskim podacima, kao i na osnovu "Žitija svetog Simeona", nastalog prije 1216. godine, ovo mjesto bilo je privremeno boravište Zavide, srodnika dinastije Vojislavljević i oca začetnika dinastije Nemanjića.
Na ruinama ovog zdanja Turci su, pretpostavlja se, u drugoj polovini 15. vijeka izgradili tvrđavu čiji se ostaci još uvijek naziru.
Na sajtu Glavnog grada za tvrđavu Ribnicu stoji upozorenje: "Zbog izvođenja arheoloških ispitivanja posjeta lokalitetu nije moguća do daljnjeg".
SPOMEN KOMPLEKS NA BARUTANI
Kako su se Ministarstvo kulture i Glavni grad osvrnuli na skrnavljenje spomenika antifašističkoj borbi u Zeti, mi ne možemo a da se ne osvrnemo na oskrnavljenost spomenika uzrokovanu dugogodišnjim ignorisanjem njihovog stanja.
Jedan od njih je kompleks spomenika na Barutani, posvećen palim borcima Lješanske nahije u dva balkanska i dva svjetska rata.
Smješten pored puta, bez obilježja za skretanje prema spomeniku, sa oronulim prilazom punim smeća, ovaj kompleks djelo je naše proslavljene arhitektkinje Svetlane Kane Radević.
Nastao na talasu antifašizma, spomenik danas podsjeća na to da se antifašističkog stvaralaštva nadležne institucije sjete tek kada se za to stvori određeni politički ambijent.
TRIJEBAČ
Kada se iz Podgorice starim putem krene za Danilovgrad, odnosno prema Piperima, lijevo se skreće za brdo Trijebač.
Na ovom brdu, osim možda i najljepšeg pogleda na Pogoricu, nalazi se još jedan spomenik palim borcima. Među njima se ističu i borci iz španskog građanskog rata Milun Božović i Radosav Ljumović po kojima nose ime značajne institucije u gradu ispod brda: Narodni univerzitet i Gradska biblioteka.
Ovdje se nekada nalazio restoran, a posjetioci su mogli da uživaju u izvanrednom pogledu i da se dive djelu jugoslovenske arhitekture.
Spomenik palim borcima potpisao je "Zahvalan zavičaj", a devastirala ga nezahvalna vremena.
BONUS VIDEO: