S druge strane, prvi čovjek Zete Mihailo Asanović (Demokratska narodna partija) redakciji je rekao da, ukoliko se rezultati glasanja ne bi uvažili - “demokratija u Crnoj Gori više ne bi postojala”.
Referendum koji će se 14. decembra održati u Zeti povodom pitanja gradnje postrojenja za prečišćavanje otpadnih voda (kolektora) u Botunu neće pravno obavezati izvršnu vlast i investitora, jer je realizacija tog projekta predviđena Prostornim planom države, koji je “jači” pravni akt od odluka na lokalu, što izgradnju kolektora čini neminovnom.
To su ocijenili sagovornici “Vijesti”, govoreći o pravnim implikacijama koje bi mogao da ima lokalni referendum koji je raspisao zetski parlament.
S druge strane, prvi čovjek Zete Mihailo Asanović (Demokratska narodna partija) redakciji je rekao da, ukoliko se rezultati glasanja ne bi uvažili - “demokratija u Crnoj Gori više ne bi postojala”.
Skupština opštine Zeta je početkom sedmice jednoglasno usvojila odluku o raspisivanju lokalnog referenduma radi izjašnjavanja građana o izgradnji sistema za prečišćavanje otpadnih voda u Botunu.
Prema Zakonu o lokalnoj samoupravi, “opštinski referendum se može raspisati radi prethodnog izjašnjavanja građana na teritoriji opštine o pojedinim pitanjima iz nadležnosti lokalne samouprave u slučajevima, na način i po postupku utvrđenim statutom opštine, u skladu sa zakonom” (član 163).
O gradnji kolektora u zetskom naselju Botun priča se više od deceniju, a ta tema je iz lokalnog prerasla u državno pitanje. Iz Vlade Milojka Spajića (Pokret Evropa sad) su više puta naglasili da je izgradnja tog postrojenja ključna stavka u zatvaranju poglavlja 27 (Životna sredina i klimatske promjene) pregovora s Evropskom unijom (EU), a takav stav dijele i evropski zvaničnici.
Kolektor bi trebalo da riješi pitanje prečišćavanja otpadnih voda iz glavnog grada, jer je postojeće postrojenje izgrađeno 1978. godine i predviđeno za 55.000 stanovnika, dok Podgorica danas, prema popisu stanovništva iz 2023, ima skoro 180.000 rezidenata.
Postrojenje u Botunu je najveći ekološki projekat koji je EU do sada podržala u Crnoj Gori, obezbijedivši gotovo 33 miliona eura bespovratnih sredstava za novi kanalizacioni sistem i kolektor, što pokriva preko 40 odsto ukupne investicije, uz dodatnu podršku kroz kredit od “KfW” banke.
Izgradnji kolektora protive se mještani, Opština Zeta i Demokratska narodna partija Milana Kneževića, koji je zaprijetio da će predstavnici njegove stranke, ukoliko se krene s realizacijom projekta, “srušiti” vlast u Podgorici. Oni tvrde da bi gradnja kolektora negativno uticala na životnu sredinu i zdravlje ljudi, a poručili su da će svoje selo “braniti jedinim čime raspolažu - svojim životima”.
Agencija za zaštitu životne sredine (EPA) dala je Glavnom gradu saglasnost na Elaborat procjene uticaja kolektora na životnu sredinu, tvrdeći da ne može doći do zagađenja vazduha, vode i tla, da flora i fauna nisu ugroženi, te da se planirani sistem zasniva na primjeni najsavremenijih tehnologija...
Advokat Miloš Vukčević kazao je “Vijestima” da građani na lokalnom referendumu mogu da odlučuju i o pitanjima iz nadležnosti opštine. Prema njegovima riječima, s obzirom na to da je izgradnja postrojenja u Botunu planirana Prostornim planom koji je usvojen u Skupštini Crne Gore, koji je akt više pravne snage od lokalnih odluka, ishod referenduma neće sam po sebi proizvesti obavezujuće pravne posljedice za Vladu ili investitora.
“Međutim, referendum ima političku i društvenu težinu, jer izražava volju lokalne zajednice, što može uticati na eventualno preispitivanje odluke ili lokacije”, objasnio je on, pišu Vijesti.
Na pitanje šta se dešava ukoliko građani Zete na referendumu odluče da ne žele da se kolektor gradi u Botunu, Vukčević je odgovorio da rezultat glasanja može poslužiti kao osnov da lokalna samouprava zatraži reviziju ili izmjenu planova kod nadležnih državnih organa.
“Međutim, formalno-pravno, već potpisani ugovor i postojeća planska dokumentacija ostaju na snazi dok se ne izmijene kroz propisanu proceduru - što znači da sama odluka građana automatski ne zaustavlja projekat”, kazao je sagovornik.
Navodi da je, iako je referendum raspisala Skupština opštine Zeta, pitanje gradnje postrojenja za prečišćavanje otpadnih voda dio državnog prostornog plana, a ne isključivo lokalnog akta.
“To znači da, iako bi referendum mogao biti formalno obavezujući za organe opštine Zeta, isti ne može pravno obavezati državu ili investitora, jer lokalna samouprava nema nadležnost da mijenja prostorni plan države, niti da raskida ugovor o izgradnji koji je zaključen na državnom nivou”, tvrdi Vukčević.
Govoreći o razgraničenju između opština Zete i Podgorice, koje još nije sprovedeno do kraja, Vukčević smatra da se može postaviti pitanje preciznog određivanja biračkih mjesta.
Poručio je da bi, ako se ne utvrdi jasna teritorijalna nadležnost prije održavanja referenduma, to moglo da otvori prostor za prigovore na legitimnost i zakonitost referenduma.
“... Jer se mora tačno znati ko ima biračko pravo na teritoriji na koju se referendum odnosi. To pitanje bi moralo biti riješeno prije glasanja kako bi rezultati bili pravno održivi”, konstatovao je on.
Pravnik Boris Marić kazao je “Vijestima” da se rezultati referenduma na kojem se izjasne građani Zete moraju ozbiljno uzeti u obzir, ali i da je gradnja kolektora neminovna. Naveo je da u crnogorskom društvu nije “zaživjela” ideja referenduma na nivou lokalne samouprave.
“Naravno, legitimno je da on bude oko pitanja kolektora, jer to zaista utiče i tangira građane tog područja, ali mogli smo i oko mnogih drugih pitanja, posebno kad su prostorni planovi u pitanju, detaljni urbanistički planovi, oko nekih saobraćajnih rješenja... Oko mnogih pitanja o kojima su mogli da se pitaju građani lokalnih samouprava. Zato imamo ovu situaciju koja je prilično politizovana”, rekao je on.
Pojašnjava da pitanje izgradnje kolektora traje duže od deceniju.
“Planovi, projekcije, tenderi, radovi u koje je uložen značajan novac - to je novac i građana Zete, i građana Podgorice, i građana Crne Gore. Radi se o pitanju koje je očigledno prevazišlo nadležnosti Zete, jedinice lokalne samouprave, pa čak i Glavnog grada, i očigledno je da će država, u ovom konkretnom slučaju Vlada Crne Gore, morati da se uključi u rješavanje pitanja”, podvlači Marić.
Istakao je da je gradnja kolektora neminovnost, ne samo radi pregovora s EU, već i u smislu zaštite basena Skadarskog jezera i Zete, te da sa stručnog aspekta, “koliko mogu da se konsultuju stručnjaci koji se bave uskom materijom - nema dileme”.
“Sada se stvorilo pitanje problema komunikacije. U našem društvu problem komunikacije je izražen hronično, a ovdje vidimo problem komunikacije na relaciji Zeta - Glavni grad, Glavni grad - Zeta - Vlada, Glavni grad - građani... Tako da negdje moramo vratiti, jednim dijelom, komunikaciju kao bitan dio rješenja. Znači, predstavnici Vlade, Glavnog grada i Zete moraju sjesti da razgovaraju s građanima Botuna, Zete i Podgorice”, ocjenjuje sagovornik.
Objasnio je da ne postoji alternativno rješenje za izmještanje kolektora, “jer je tu infrastrukturno mnogo uloženo”, već alternativno rješenje statusa, prije svega područja Botuna - “na koji način bi se ono valorizovalo u perspektivi na dato stanje, i na koji način bi se u urbanističkim planovima došlo do dogovora i približavanja interesa svih krajeva”.
Upitan da li legitimnost referenduma može biti dovedena u pitanje, uzimajući u obzir da se Zeta i Podgorica još nisu razgraničile, Marić je odgovorio da ne misli da to može biti slučaj “jer je nesporno 90 odsto teritorije jasno određeno”.
“Preveliki se značaj daje samom razgraničenju, ni da su to neke autonomne odluke. To stvarno nisu. Jedinice lokalne samouprave su mehanizam putem kojeg servisi, koji nisu država ili državne institucije, treba da obezbijede građanima usluge, treba da se približe građanima što više i da dođe do neke neposrednosti, dodira s neposrednom demokratijom. Ova priča o razgraničenju opet nije dobro komunicirana s javnošću”, rekao je on.
Poručio je da priča o razgraničenju služi lokalnim političarima za “lokalno i nacionalističko veljanje”.
“Onda se, naravno, urušava komunikacija koja treba da ide na nivou principa, normi, Ustava, onoga što je uređeno našim sistemom. Može još bolje da se uredi, može da se ide u monotipski sistem razvoja lokalne samouprave, može da se ide u politipski sistem. Sve to građanima može da se ponudi kao servis”, dodao je Marić.
Asanović: Imamo dovoljno novca za održavanje referenduma
Predsjednik Opštine Zeta Mihailo Asanović rekao je “Vijestima” da “postoji i više nego dovoljno sredstava” za održavanje refernduma.
“Budžet Opštine Zeta za tekuću godinu je kreiran funkcionalno, odnosno prilagodljiv je čak i za neplanirane aktivnosti koje proizilaze iz zakonske regulative, te niko od redovnih korisnika budžeta neće biti zakinut finansiranjem referenduma iz sredstava tekuće budžetske rezerve”, kazao je on.
Napomenuo je da je budžetskom rezervom predviđeno ukupno oko 200.000 eura u 2025. godini.
“Koliko će iznositi ukupni troškovi organizacije referenduma, ostaje da se utvrdi nakon što bude imenovana komisija za sprovođenje refenduma, ali zaključak je da postoji i više nego dovoljno sredstava”, tvrdi Asanović.
Na pitanje koja su “posljednja” biračka mjesta prema Podgorici u kojima će se glasati, odgovorio je da će to biti Donja Cijevna i Botun, pišu Vijesti.
Upitan da li očekuje da država uvaži rezultate referenduma, Asanović odgovara:
“Naravno, ovo je prvi lokalni referendum u Crnoj Gori, gdje će se direktno čuti glas naroda o nekoj temi. Ukoliko ne bi uvažili (rezultate glasanja), demokratija u Crnoj Gori više ne bi postojala.”
Napomenuo je da, po Zakonu o teritorijalnoj organizaciji, parcele na kojima je predviđena izgradnja kolektora pripadaju zetskoj opštini.
“Mi ubiramo prihod s tih teritorija i sve dozvole na tom zemljištu mi izdajemo”, dodao je.
Kolektor od Mugoše do Mujovića
O projektu novog postrojenja za preradu otpadnih voda u Podgorici govori se duže od deceniju, još od vremena kada je na čelu grada bio Miomir Mugoša.
U vrijeme mandata Slavoljuba Stijepovića, odnosno 2017, potpisan je ugovor o kreditu s Njemačkom bankom za obnovu i razvoj i dobijena donacija Evropske unije od 10 miliona.
Sve to vrijeme, mještani Botuna su se protivili projektu.
Početkom 2020. tadašnji direktor Vodovoda i kanalizacija Filip Makrid i direktor kompanije Bemax Veselin Kovačević potpisali su ugovor za izgradnju primarnog kolektora u okviru sistema za prečišćavanje otpadnih voda. Nakon potpisivanja ugovora gradonačelnik Ivan Vuković je podsjetio da je u pitanju projekat vijeka za Glavni grad, projekat izgradnje sistema za prečišćavanje otpadnih voda, procijenjene vrijednosti preko 50 miliona eura.
Vuković nakon dvije godine u junu 2022. ponovo potpisuje Ugovor za izgradnju sistema postrojenja za prečišćavanje otpadnih voda. Pored Vukovića paraf na dokument od 3.500 strana stavili su tadašnji izvršni direktor preduzeća Vodovod i kanalizacija Filip Makrid, i izvođači radova direktor turske kompanije Kuzu Group Mehmet Emre Bastopku i član borda direktora turske firme Alkatraš, Bauram Albauark. Dvije turske kompanije, koje su na tenderu 2022. dobile posao izgradnje postrojenja, dostavile su završni nacrt glavnog projekta čija bi izgradnja trebalo da traje tri godine.
Nakon potpisivanja, izvođač je bio u obavezi da izradi glavni projekat. Revidovana verzija završena je u trećem kvartalu 2024. godine, čime su se stekli uslovi za početak radova, prenose Vijesti.
Gradonačelnik Podgorice Saša Mujović nedavno je ponovio da do kraja godine mora početi gradnja kolektora u Botunu, jer je to jedini način da Podgorica dobije sistem za prečišćavanje otpadnih voda, a da ne plati desetine miliona eura štete ukoliko taj posao ne počne…