“Crveni surlaš” uništio je minulih pet godina na crnogorskom primorju blizu 600 palmi a situacija bi u narednom periodu mogla da bude još gora jer ne postoji sredstvo koje u potpunosti uništava ovu štetočinu.
Na problem koji već godinama prijeti da desetkuje palme na crnogorskoj obali zbog invazije štetočine “crveni surlaš“, minulih dana aktivno se uključio poznati hercegnovski umjetnik Rambo Amadeus.
Na svojoj fejsbuk stranici on je u kritičkom osvrtu postavio pitanje šta je država uradila povodom ovog problema navodeći da je u Herceg Novom “jasno da je možda svaka dvadeseta palma ostala pošteđena, dok sve ostale djeluju kao poslije nekog gadnog bio hemijskog napada”.
“Šta je uradila država povodom toga? Podjelila letke po kancelarijama sa kontaktom fitosanitarne inspekcije u Titogradu. Kad ih pozoveš, oni te upute na inspekciju u Herceg Novom. Kad pozoveš njih, oni te upute na privatni cvjetni centar koji apsolutno nema dovoljno ljudstva da se izbori sa ovom pošasti. Za manje od 6 mjeseci ostaćemo bez ijedne palme”, napisao je, između ostalog Antonio Pušić alijas Rambo Amadeus.
On je naveo i da je posebno pitanje otkud ovaj insekt kod nas, a porijeklom je iz Južne Amerike.
“Znamo da su nestrpljivi investitori uvozili velike palme, nemajući vremena da čekaju da naše domaće izrastu u njihovim vrtovima, i znamo da su te uvozne morale da prodju fitosanitarnu kontrolu na carini. Znamo i da je trend da se zelene površine pretvaraju u gradjevinsko zemljište. Postavljam pitanje - da li je moguće da državni aparat i kumovi oko njega zaista očekuju da je ikome zanimljivo da dodje u mjesto koje nudi samo apartmane, postavljene jedan drugom do nosa, bez jedne jedine biljke? Za Surlaša kažu da je izvanredno agresivan, da kad pojede palme, prelazi na ostale biljke”, napisao je Rambo.
NAREDBA: Uništiti sve palme napadnute "surlašem"!
Odgovore na Rambova ali i pitanja koja u vezi sa navedenim zanimaju brojne građane primorskih gradova, potražili smo od nadležnih i stručnih za rešavanje ovog problema.
Rukovodilac sektora zelenila u JP Stambeno – komunalno, Vanja Spaić kaže da je u Herceg Novom surlaš prvi put primijećen u Bijeloj 2014. godine, a zatim se proširio na Savinu i cijelu opštinu.
„Ni prošlogodišnja oštra zima nije ga zaustavila, a od septembra 2017. situacija je alarmanta“, kaže Spaić za MONDO i dodaje da u Herceg Novom ima preko 1500 palmi, a da je vizuelna procjena da je zaraženo više od 70 odsto!
Surlaš je uništio stabla stara preko 80 godina u centru grada i na Trgu Belavista, pa se čine opravdane procjene da će Herceg Novi, ako se ovaj trend nastavi, ostati bez palmi. Spaić kaže da Opština čini sve što može da se ova pošast zaustavi, ali da se susreću sa brojnim problemima.
“Nedostaje ljudstva, mehanizacije, sredstava koja dobijamo iz budžeta grada nisu dovoljna, ali ima naznaka da ćemo dobiti pomoć države s obzirom da je epidemija surlaša postala ozbiljan problem. Imamo odličnu saradnju sa Fitosanitarnom inspekcijom i nadležnim službama, a svakako da je najveći problem to što ne postoji sredstvo koje bi 100 odsto uništilo surlaša”, kaže Spaić.
Inžinjer hortikulture Mira Prentović imala je kao rukovodilac odsjeka za javno zelenilo u Baru najviše uspjeha u borbi sa “crvenim surlašem”, u gradu koji ima najviše palmi na crnogorskoj obali (1,460 samo na javnim površinama). Uprkos, dobrom rezultatu, prvi komentar Prentović na borbu sa ovom štetočinom, zvučao je prilično neutješno za ljubitelje palmi.
“Ovaj insekt se pojavio u Evropi još 1992. godine, u Španiji i Italiji, i tamo se dosada nisu izborili sa surlašem jer ne postoji nijedno sredstvo kojim bi se totalno uništio. Zato se ova štetočina samo suzbija. Mi se u Baru za sada dobro borimo, ali pitanje je dokada. Zato se ne gordim dobrim rezultatima koje smo ostvarili u Baru jer i ovdje strahujemo od katastrofe”, objšnjava situaciju na početku razgovora za MONDO Prentović.
Ona dodaje da je situacija u Baru značajno drugačija nego u nekim drugim opštinama, između ostalog, zahvaljujući pravovremenom orezivanju palmi.
“Kod nas je situacija drugačija, imamo mnogo manje problema sa plamama koje je napao surlaš. Očekivalo se suprotno jer se ova štetočina prvo pojavila u susjenom Ulcinju još 2012. a kod nas se pojavila 2015. godine. Od tada surlaš je u Baru uništio samo šest palmi na javnim površinama. I od kolega, predstavnika Fitosanitarne uprave i firmi koje su registrovane za uništavanje surlaša, dobili smo priznanje da imamo najbolje rezultate u borbi sa ovom štetočinom. Ovakav rezultat je, prije svega, posledica pravovremenog orezivanja palmi. Važno je, naime, da se listovi palmi ne orezuju prije nego što se mora jer surlaš upravo dolazi na meka tkiva palme”, objašnjava Prentović.
Ona dodaje da su i građani Bara lani, kada je ledeni talas smrzao veliki broj palmi u ovom gradu, kritikovali što one dugo nisu bile orezivane.
“Imali smo veliki broj smrznutih palmi ali sam znala da bi sječa izazvala napad surlaša. Reagovali smo kad je trebalo a mjesto reza tretirali hemijski. Ako sagledamo situaciju u ostalim opštinama, mislim da je u tome poenta, odnosno da smo primijenili najbolje agrotehničke mjere”, kaže Prentović uz opasku da to ne znači da se situacija ne može pogoršati i ovom gradu.
Lani su četiri palme u Baru pokazale simptome napada crvenim surlašem. Samo jedna je uklonjena a jedna koja je tretirana hemijski i dendohirurgijom (skidanje zaraženih djelova lista do zdravog tkiva), je u potpnosti izliječena.
Prentović naglašava je važno da u suzbijanju surlaša, učestvuju i privatni vlasnici.
“Važno je da ih pravovremeno obrezuju. Jedno tretiranje ne znači ništa. Mi smo lani na javnim površinama tretirali palme šest puta”, poručuje Prentović.
Ona objašnjava da surlaš napada najviše palmu kanarsku palmu ali i da će, kada ne bude nih napasti druge.
“Ova štetočina detektuje palmu na 800 metara razdaljine. Nevjerovatnom brzinom se razmnožava. Ženka polaže po 300-400 jaja a ciklus traje 120 dana nakon čega dolazi nova generacija. Imajući to u vidu, i činjenicu da ne postoji nijedno sredstvo koje totalno uništava govori o kakvom se problem radi. Koliko je surlaš invazivna štetočina pokazao je u Splitu gdje su nestali drvoredi palmi”,kaže Prentović i dodaje da je ova štetočina prvo stigla u Albaniju i Hrvatsku, pa tek onda u Crnu Goru.
Fotografije palme koja je u potpunosti izliječena od zaraze surlašem:
Prošle nedjelje Vlada je donijela odluku da za sprovođenje fitosanitarnih mjera radi suzbijanja i uništavanja crvenog palminog surlaša i za saniranje štete nastale njegovim djelovanjem, bude obezbjeđeno 275 hiljada evra.
Ministarstvo poljoprivrede i ruralnog razvoja i Uprava za bezbjednost hrane, veterinu i fitosanitarne poslove ovom odlukom obavzani su da u roku od 15 dana donesu Posebni Akcioni plan za sprovođenje fitosanitarnih mjera.
U te svrhe do sada je uloženo 89,7 hiljada evra.
Prema podacima Uprave, od pojave palminog surlaša na teritoriji Crne Gore, od 2012. do 2017. u primorskim opštinama napadnuta je i uništena 561 palma. Najviše u budvanskoj opštini - 159, ulcinjskoj 116, hercegnovskoj 106, barskoj 76, tivatskoj 61, dok su u Kotoru, uništene 43 palme.
Uprava za bezbjednost hrane, veterinu i fitosanitarne poslove je odmah nakon pojave surlaša u Ulcinju 2012. godine preduzela mjere radi uništavanja napadnutih palmi.
Tretiranje palmi koje je napao surlaš rade registrovane firme, pa se vlasnicima palmi ne preporučuje da sami preduzimaju ove mjere. Stručnjaci upozoravaju da insekta privlači miris palmi koji je izraženiji tokom rezidbe. Zato se preporučuje da ona bude u periodu od kraja decembra do polovine februara.
Surlaš nije opasan po zdravlje ljudi, ali na stablima nanosi ogromne štete koje često znače totalno uništenje biljke. Ova štetočina živi u unutrašnjosti palme tokom čitavog životnog ciklusa. Larve se hrane u mekom tkivu najmlađeg lišća, a u unutrašnjosti prave tunele i šupljine. Simptomi napada postaju vidljivi tek kada je biljka skoro uništena - klonulost listova i sušenje, pa čitava palma izgleda kao kišobran.