Pet ključnih stavri koje su donijeli izbori za Evropski parlament.
Širom Evropske unije 185 miliona birača u 27 zemalja glasalo je na izborima za Evropski parlament, nakon kojih su konzervativci u ekstazi.
Politiko navodi da je Evropska narodna partija (EPP) ostvarila jasnu pobjedu na četvorodnevnim izborima koji su okončani u nedjelju uveče i pojačala kontrolu nad Evropskim parlamentom uprkos tome što su ultradesničarske stranke ostvarile veliki napredak u mnogim zemljama EU.
Politička opcija desnog centra je, prema nezvaničnim rezultatima, na putu da ima 184 poslanika u Evropskom parlamentu, što je više od četvrtine od ukupno 720 članova tog tijela. Briselski sajt navodi da je EPP jedina centristička stranka koja je dobila više glasova na ovim izborima u odnosu na prethodne, pošto su ka lijevom centru orijentisani Socialisti i demokrate (S&D) ostali na otprilike istom nivou, dok su liberali iz poslaničke grupe Obnovimo Evropu desetkovani na ovom glasanju.
Sa pozicije sile koju je osvojila EPP je sada viđena kao najpozvanija da određuje politiku EU, okrećući je više na desno.
"Mi smo stranka industrije, mi smo stranka ruralnih područja, mi smo stranka evropskih poljoprivrednika", nedavno je za Politiko kazao Manfred Veber, šef odlazeće poslaničke grupe EPP u Evropskom parlamentu.
Navodi se da, iako bi EPP ponovo mogla da u tijelu formira veliku koalciju sa socijalistima i liberalima, ova stranka bi takođe mogla da sa partjama orijentisanim još više u desno ispregovara i radno partnerstvo po nekim pitanjima, a da pritom ne izgubi vezu sa centrističkim saveznicima.
Politiko je naveo pet ključnih stvari koje su donijeli ovi izbori za Evropski parlament:
Velika pobjeda ultradesnice
Baš kao što su ankete i predviđale, ultradesničarske snage ostvarile su veliki napredak širom EU. U Francuskoj je Nacionalno okupljanje uzelo skoro trećinu ukupnog broja glasova i konsolidovalo poziciju vodeće ultranacionalističke poslaničke grupe u narednom sazivu Evropskog parlamenta.
Sličan rezultat ostvarila su i Braća Italije premijerke Đorđe Meloni, stranka kojoj je pripalo više od četvrtine glasova italijanskih birača. U novom sazivu Evropskog parlamenta bi dvije poslaničke grupe koje su orijentisane najdalje udesno od svih političkih opcija, a to su Evropski konzervativci i reformisti (ECR) i Identitet i demokratija (ID), imaće 131 mjesto u tom tijelu.
Tu se ne računaju 15 poslanika Alternative za Njemačku, deset predstavnika vladajuće mađarske stranke Fides premijera Viktora Orbana, šest poslanika poljske partije Konfederacija slobode i nezavisnosti i troje iz bugarske proruske stranke Obnova. Ukoliko ultradesnica formira jedinstvenu poslaničku grupu, ona bi postala druga po jačini sila u Evropskom parlamentu, odmah iza dominantne EPP, ali taj scenario nije baš izvijestan imajući u vidu unutrašnja neslaganja.
Tijesan put do pobjede Fon der Lajen
Rezultati objavljeni u nedjelju ukazuju na to da Ursula fon der Lajen, predsjednikca Evropske komisije, ima dobre šanse da ostane na toj funkciji, iako to nije u potpunosti izvesno. Ukoliko dobije podršku lidera zemalja EU, ona će nakon toga morati da osigura i potvrdu Evropskog parlamenta.
Nakon izbora 2019. ona je izabrana glasovima EPP, S&D i Obnovimo Evropu Ova ista koalicija bi, u suštini, mogla da joj osigura još jednu poslaničku većinu. Ona će morati da dobro pazi na to koliko će poslanika biti za nju pošto je glasanje u Evropskom parlamentu tajno.
Kada je prije pet godina zatražila poslaničku podršku za izbor za predsjednicu Evropske komisije, Fon der Lajen je u teoriji mogla da računa 440 glasova iz tri centrističke poslaničke grupe, ali je samo 383 njih glasalo za nju. I ovog puta ove tri poslaničke grupe imaće više od 400 od ukupno 720 poslanika, što bi trebalo da joj bude dovoljno, ali nije sigurno da će svi glasati za nju, pošto su čak i neke od nacionalnih stranaka koje čine EPP poručile da je neće podržati,
Evropski Zeleni sa modricom na oku
Nakon što je tokom proteklog petogodišnjeg saziva Evropskog parlamenta Brisel učinio Zeleni sporazum svojom glavnom stavkom, glasači su se okrenuli protiv ekološki orijentisanih stranaka i otjerali njihove predstavnike iz ovog tijela. Najveći porazi Zelenih desili su se u Francuskoj i Njemačkoj, zemalja iz kojih je u dosadašnjem sazivu bila polovina evroposlanima ove političke opcije.
Uprkos malom napretku ostvarenom u zemljama poput Holandije i Danske, Zeleni će u Evropskom parlamentu ostati bez desetak poslanika i od četvrte postati šesta po jačini poslanička grupa.
Obnovimo Evropu se nije obnovila
Poslanička grupa Obnovimo Evropu, treći stub tročlane velike koalicije koja je dominirala Evropskim parlamentom u proteklih pet godina, pretrpjela je ozbiljne udarce u nedjelju. U Francuskoj je stranka Renesansa predsednika Emanuela Makrona doživjela imploziju pošto su glasači na evropskim izborima iskazali frustracije koje osjećaju prema nacionalnoj vladi i glasali su za ultradesnicu.
Stranka Građani, španska ispostava Obnovimo Evropu, potpuno je nestala i njehovih sedam poslaničkih mijesta zauzeće EPP. Gubici su zabilježeni i među sličnim političkim opcijama u Rumuniji, Danskoj i Estoniji. Iako je imala svega oko 14 odsto poslanika u Evropskom parlamentu, Obnovimo Evropu se u dosadašnjem sazivu ponašala kao važna snaga, ali će to teško moći sada s obzirom da će imati znatno manje predstavnika.
To su loše vijesti za Makrona, koji se nadao da će uz pomoć Obnovimo Evropu uspjeti da u Biselu progura svoju viziju Evrope.
Šta ovo sve znači za nacionalne lidere
Kao što je to i obično slučaj s izborima za Evropski parlament, Evropljani širom EU su ovo glasanje praktično iskoristili kao referendume usmjerene protiv nacionalnih vlada. U Francuskoj je velika pobjeda ultradesničarskog Nacionalnog okupljanja natjerala predsjednika Emanuela Makrona da raspušti Nacionalnu skupštinu i raspiše vanredne izbore.
Negativni rezultati vladajućih stranaka u zemljama poput Nujemačke i Mađarske ocijenjeni su kao udarci za nacionalne lidere. U Danskoj su socijaldemokrate premijerke Mete Frederiksen uspjeli da zadrže isti broj evroposlanika na izborima koji su viđeni kao referendum o tome kako se njena centristička vlada b
U Španiji je propao pokušaj da se izbori za Evropski parlament predstave kao plebiscit o premijeru Pedru Sančezu. Njegovi socijalsti su osvojili skoro isti broj glasova kao i Narodna partija, koja je opcija desnog centra, čime su potkopane šanse konzervativaca da sruše vladu manjinske koalicije sa Sančezom na čelu.