Oštećenja Sjevernog toka nakon kojih je prekinut dovod gasa iz Rusije u Evropu pokrenula su pitanja o tome da li je u pitanju sabotaža.
Navodni kvarovi na gasovodu "Sjeverni tok" uznemirili su evropske političare i probudili sumnje da je isti možda ciljano oštećen podvodnim eksplozijama. Nakon ovih navoda, EU je pokrenula istragu sa ciljem da otkrije pravi razlog ovih kvarova kojima je obustavljeno snadbijevanje Evrope gasom iz Rusije. Nadležni i naučnici kažu da nema nikakve sumnje da su oštećenja dva kraka gasovoda Sjeverni tok izazvana sabotažom, iako tvrde da još nema indicija ko bi mogao da stoji iza toga.
Danske vlasti tvrde da je do curenja gasa iz Sjevernog toka usledilo nakon dvije eksplozije u ponedeljak, te da je u pitanju sabotaža. "Sada je jasna procjena nadležnih da su ovo namjerne akcije. Nije bila nesreća. Još nema informacija ko bi mogao da bude iza tog akta", rekla je danska premijerka Mete Frederiksen. I švedska premijerka Magdalena Anderson govorila je o sabotaži. Stokholm je u kontaktu sa partnerima u NATO, Danskoj i Njemačkoj kako bi otkrio o čemu se radi, dodala je ona. O "ciljanom napadu" govorio je i njemački ministar privrede Robert Habek.
Pogledajte snimak curenja gasa iz gasovoda Sjeverni tok:
Curenje je primijećeno nakon što je u ponedeljak potpuno opao pritisak u obje cijevi "Sjevernog toka 1" i jednoj cjevi "Sjevernog toka 2". U blizini danskog ostrva Bornholm su piloti vojnih aviona primjetili curenje. Prethodno su seizmolozi primjetili dva potresa u vodama oko ostrva – najprije u ponedeljak u 2.03 jugoistočno od Bornholma, a onda u 19.03 sjeveroistočno od ostrva. Prema riječima Bjerna Lunda iz Švedske nacionalne seizmičke mreže, potresi su registrovani u vodi, a ne u tlu, tako da se sa sigurnošću može reći da nije bilo zemljotresa nego eksplozije.
Šefica Evropske komisije Ursula fon der Lajen zaprijetila je "najsnažnijim odgovorom" saboterima. Ona je na Tviteru napisala da je "neprihvatljivo" svako namjerno ometanje evropske energetske infrastrukture. Kompanija "Sjeverni tok 2" saopštila je da je gasovod konstruisan tako da je skoro nemoguće istovremeno oštećenje više cjevi, zbog recimo brodske nesreće. Inače, gasovod na dnu Baltičkog mora u tom dijelu je na dubini od oko osamdeset metara. U Moskvi pak kažu da ne mogu da isključe nijedan scenario. "Očigledno je da se radi o nekakvim oštećenjima cjevi i ne možemo isključiti nijednu mogućnost prije nego što dobijemo rezultate istrage o uzroku", rekao je portparol Kremlja Dmitrij Peskov. Peskov je istakao da je Rusija veoma zabrinuta zbog ove situacije, koja zahtjeva hitnu istragu jer je to pitanje energetske bezbjednosti "cijelog kontinenta".
Kako na svom portalu prenosi nedeljnik Špigel, američka CIA je još ljetos upozorila Berlin na moguće sabotaže na Sjevernom toku koje bi bio u stanju da izvede samo neki "državni akter". Portparol njemačke Vlade nije želio da potvrdi ili demantuje ta saznanja. Iako zvaničnici nemaju još nikakve indicije ko bi mogao da stoji iza sabotaže, počela je licitacija kome bi ovakav napad više odgovarao. Radoslav Sikorski, bivši poljski ministar odbrane i spoljnih poslova, a danas poslanik Evropskog parlamenta, na Tviteru se zahvalio Sjedinjenim Državama. "Thank you, USA", napisao je Sikorski uz sliku uspjenušalog mora na mjestu gdje je otkriveno curenje gasa.
Norveški vojni strateg i oficir mornarice Tor Ivan Štremen pak misli da jedino Rusija dolazi u obzir kao počinilac. Kako je rekao za agenciju AFP, Moskva ne želi da preuzme odgovornost za obustavu isporuka gasa, već se uvijek izgovara nekom višom silom. "Zapravo se uvijek radi o korišćenju energije kao oružja. Cilj je da se Evropa podjeli i da se izvrši pritisak na Ukrajinu da pristane na prekid vatre ili mir pod uslovima koji odgovaraju Rusima", rekao je Štremen.
Švajcarski list "Noje cirher cajtung" u jednom komentaru bavi se nagađanjima o počiniocima, navodeći da bi Rusija imala korist od kratkoročnog skoka cijene gasa, ali da bi odsjecanjem Sjevernog toka sebi odsjekla mogućnost da ubuduće isporučuje gas direktno. Havarija na gasovodu bi odgovarala Kijevu, ali list takvu sabotažu naziva "rizičnom" po Ukrajinu. Takođe se navodi da su tanke indicije da se iza napada kriju Amerikanci ili čak militantni borci protiv klimatskih promjena. Samo nagađanja postoje i kod pitanja kako je tačno izazvana eksplozija. "Cjevi Sjevernog toka su masivne i relativno nove, ali nisu sazidane da izdrže ciljane napade", kažu stručnjaci.
Kenet Bul sa danskog Kraljevskog koledža za odbranu pretpostavlja da su korišćeni takozvani podvodni dronovi koji s velikom preciznošću mogu da postave eksploziv. Bul je dodao da je Rusija već u prošlosti koristila takve minijaturne podmornice. Istraga bi mogla da potraje, posebno jer svijet nije pripremljen za takve napade. Jedan visoki oficir Bundesvera rekao je za Špigel: "Svjetske podvodne mreže su enormno važne za snadbijevanje energijom, ali i za stabilnost interneta. Uprkos važnosti, one su do danas skoro sasvim nezaštićene od napada i sabotaže".
Posledice curenja gasa su odmah stigle do energetskog tržišta gde je cjena za evropski zemni gas prešla sumu od 200 evra po megavatsatu, što je porast za 19 odsto u jednom danu. Ipak, događaj neće imati uticaja na količinu gasa u Evropi, jer u poslednje vrijeme Sjevernim tokom taj energent ionako nije stizao. Od početka septembra Rusija ne isporučuje gas Njemačkoj, izgovarajući se kvarom na Simensovoj turbini koji navodno izaziva curenje nafte u kompresionoj stanici Portovaja kod Sankt Peterburga. To objašnjenje u Njemačkoj odbacuju, i tvrde da je Kremlj zaustavio gas iz političkih razloga.
Dva Sjeverna toka direktno povezuju Rusiju i Njemačku i svaki ima kapacitet za 55 milijardi kubika gasa godišnje. Dok je prvim Njemačka prije agresije na Ukrajinu dobijala 55 odsto svog gasa, drugi Sjeverni tok nikada nije ni pušten u rad. Taj drugi krak izgrađen je uprkos američkim pritiscima i sankcijama, kao i protestima više članica EU. Zvanični Berlin je prije agresije na Ukrajinu ostavio mogućnost korišćenja gasovoda, a potom saopštio da ga neće ni koristiti.