Budućnost nadzvučnog putovanja zavisiće od brzine i uspjeha rješavanja problema sa kojima se čuveni supersonični Concorde suočavao, neki konstruktori su na dobrom putu da tome uspiju
Američka kompanija Boom Supersonic prošle nedjelje je izvela prvi nadzvučni let jednog privatno konstruisanog aviona. Supersonični demonstrator XB-1 prvi je nevojni avion koji je probio zvučni zid otkako je čuveni Concorde 2003. godine povučen iz upotrebe.
Istovremeno, taj istorijski let prvi je korak ka ostvarenju novog cilja – letu supersoničnog putničkog aviona koji bi trebalo da poleti do 2029. godine.
Šta je to nadzvučni let?
Mahov broj je definisan kao brzina kojom avion leti, podijeljena sa brzinom kojom se zvučni talasi prostiru kroz vazduh. "Probiti zvučni zid" znači letjeti brže od brzine zvuka, odnosno brzinama većim od jednog Maha (1.192km/h). Nadzvučni avioni mogu da lete brzinama oko 2 maha.
A kada se kaže da nadzvučni (borbeni) avion u letu možemo da vidimo prije nego što ga čujemo, riječ je o supersoničnom, odnosno nadzvučnom, letu.
U tom slučaju, avion prvo vidimo, pa tek onda čujemo, zbog toga što je njegov zvuk zarobljen unutar sopstvenog udarnog talasa. Sve dok se taj udarni talas ne pomjeri na onu poziciju na kojoj se čovjek nalazi na zemlji, on neće moći da čuje avion.
Od Njujorka do Rima za četiri i po sata
Većina savremenih putničkih aviona, iz razloga efikasnosti letenja, krstari nebom brzinama nešto sporijim od brzine zvuka. Krstareća brzina podzvučnih putničkih aviona obično je oko 0,8 Maha (954km/h).
Plan kompanije Boom je da napravi avion, nazvan Overture, koji će moći da leti brzinom od 1,7 Maha (2.027km/h). Ako ili kada taj projekat postane stvarnost, nadzvučno letenje će drastično skratiti vrijeme trajanja leta. Boom tvrdi da bi let od Njujorka do Rima u Overture-u mogao da traje samo 4 sata i 40 minuta, umjesto sadašnjih osam sati.
Boom, međutim, nije jedina kompanija sa visokim ciljem povratka supersoničnih putničkih aviona na scenu. I američka firma Spike Aerospace razvija nadzvučni poslovni mlaznjak, pod sloganom "Svugdje u svijetu za pola vremena".
Tu-144 i Concorde
Ideja o brzom nadzvučnom letenju kojim se ogromne razdaljine savlađuju za relativno kratko vrijeme, javila se sredinom 20. vijeka, a već tokom 1970.-ih godina je postala stvarnost.
Prvi je nastao, ali je prvi sa scene i nestao, sovjetski Tupoljev-144, prvi nadzvučni putnički avion na svijetu koji je ušao komercijalnu upotrebu. Prvi put je poletio 1968. godine, dva mjeseca prije onog mnogo poznatijeg – francusko-britanskog Concorde-a. Komercijalni letovi Tu-144 su obustavljeni 1978, ali su se avioni u različitim namjenama zadržali do 1999. godine.
Concorde je, s druge strane, postao i ostao mnogo poznatiji, a u službi kompanija Air France i British Airways nalazio se od 1976. do 2003. godine.
Avion je prevozio 128 putnika i krstario brzinom od oko 2 do 2,5 Maha. Svoj najpoznatiji let, onaj između Londona i Njujorka, obavljao je za 3 do 3,5 sata. Bili su to skupi letovi, i do 5.000 dolara za povratnu kartu, pa su se njima uglavnom prevozili bogati, poznati i slavni, i poslovni ljudi.
Kraj i novi početak
Kada je Concorde '60-ih godina projektovan i testiran, činilo se da supersonični prevoz putnika predstavlja budućnost civilnog vazduhoplovstva. Umjesto toga, '70.-ih su velike, efikasne i dosta jeftinije letelice, kakav je Boing 747, ušli u upotebu i izbacili Concorde-a iz igre, pa je on sve do svog poslednjeg leta 2003. ostao "igračka" bogatih.
Osim toga, avion je prosto "gutao" gorivo i bio veoma bučan pri polijetanju. Po potrošnji je bio izuzetno neefikasan, naročito kada uzlijeće i ubrzava, što mu je bila velika mana tokom najvećeg dijela njegovog životnog vijeka, podsjeća CNN. Proizvedeno je samo 20 od 100 planiranih aviona, a o tome da li je Concorde ikada zaradio novac kompanijama koje su ga koristile i danas se raspravlja.
Današnji nagovještaji nove budućnosti nadzvučnog putovanja zavise od rješavanja nekih ili svih problema sa kojima se Concorde suočavao. Zato, Boom Supersonic ističe da Overture iznad kopna neće ljeteti nadzvučnim brzinama, već brzinom od 0,94 Maha (1.121km/h). To će, kako tvrde, omogućiti 20 odsto brže podzvučno putovanje iznad kopna od standardnih putničkih aviona.
Dizajn i konstrukcija njegovih motora trebalo bi da omogući nivo buke koji nije glasniji od onog kod sadašnjih savremenih vazduhoplova. A da bi smanjio potrošnju, emisije štetnih gasova i ugljenični otisak Overture će koristiti 100 odsto održivo avionsko gorivo koje nije proizvedeno od naftnih sirovina.