GREŠKA PILOTA ILI KONTROLE LETENJA? Detalji incidenta sa beogradskog aerodroma - avion krenuo sa pogrešnog mjesta

Avion Embraer E195 na letu Er Srbije JU324 Beograd – Diseldorf (pozivni znak u radio-komunikaciji sa kontrolom letenja "Er Srbija 86 Čarli") učestvovao je u ozbiljnoj nezgodi nakon polijetanja kada je u fazi protrčavanja izašao sa poletno-slijetne staze i udario u antene i/ili svetla, prenio je Tango Six.  Avion je sletio bezbjedno nazad na aerodrom 'Nikola Tesla', niko od posade i putnika nije povrijeđen.

Avion koji je trebalo da obavi let iz Beograda do Diseldorfa bila je letilica brazilske proizvodnje Embraer E195 LR stara 15 godina registracije OY-GDC. Konfiguracija putničke kabina aviona je 118 sjedišta u jednoj, ekonomskoj, klasi. Prema neprovjerenim informacijama sa društvenih mreža let JU324 imao je 106 putnika. Letačka i kabinska posada na letu JU324 bile su, kao i na svim letovima Embraera do sada, posade Maraton erlajnza. Maraton do sada nije imao ozbiljnije incidente niti nesreće od osnivanja 2017. godine. AOC imaju od 2020. godine, prve Embraere počeli su da koriste u aprilu 2022. godine a trenutno ih ukupno imaju 7. Pored Er Srbije, letilice iznajmljuju za još 5 avio-kompanija.

Prema meteo izvještaju, meteo uslovi najvjerovatnije nisu imali nikakvog uticaja na incident budući da je vidljivost bila dobra (preko 10 kilometara) i da je vjetar bio gotovo zanemarljive jačine od 3 čvora. Incident se dogodio u 17:38 časova (sunce je zašlo u 17:09).

Prema (uslovno preciznim) podacima servisa za praćenje letilica Flajtradar 24, avion je i posle kraja piste imao visinu 0. Prema nekoliko izvora Embraer je poletio tek nakon oko 800 metara distance od kraja nove umetnute piste 30L. Prilikom protrčavanja, nakon što je izašao sa piste, avion je udario neku vrstu antene koja je ostala zabijena u korijen krila i koja je jasno vidljiva na fotografijama nakon incidenta. Embraer je očigledno sve vrijeme letio sa antenom koja može biti dio novoinstaliranog ILS sistema kompanije Tales oznake „420“. 

Letilica je nakon odvajanja sa zemlje u vazduhu provela 60 minuta. Kako Tango Six saznaje, posada je proglasila hitnu situaciju u vazduhu, aerodromska kontrola letenja je zaustavila sav odlazni i dolazni saobraćaj i aktivirala sve službe aerodroma za prihvat aviona u vanrednoj situaciji. Letilica je nakon polijetanja napravila dva kruga nedaleko od aerodroma kako bi procijenila situaciju i potrošila gorivo da bi onda zatražila od kontrole letenja da preleti na nižoj visini kako bi kontrolori u novom SMATSA tornju vizuelno mogli da potvrde posadi da je stajni trap zaista izvučen. Posada se na ovaj korak odlučila jer je, kako su komunicirali kontroli letenja, odmah po polijetanju osjetili da su nešto udarili avionom.

Kako Tango Six saznaje, avion je zbog oštećenja ostao bez radećih zakrilaca i sletio je bezbjedno sa 40 čvorova većom brzinom od standardne za slijetanje. Posada je odlučila da po slijetanju taksira do gejta. Kada je avion došao do gejta Spasilačko-vatrogasna jedinica aerodroma je zbog curenja goriva iz sekcije letilice koja je pretrpjela oštećenje, zbog predostrožnosti, upotrijebila protivpožarnu pjenu. Za operacije su zatvoreni gejtovi od C1 do C4. 

Greška pilota ili kontrole letenja?

Kako je Tango Six uspio da rekonstruiše iz više njihovih, kako navode, pouzdanih izvora, krivica za incident će najvjerovatnije biti na letačkoj posadi aviona.Kontrola letenja na tornju aerodroma "Nikola Tesla" uradila je po svemu sudeći izvrstan posao i prije poletanja aviona upozorili su pilota Embraera da je moguće da je napravio grešku.

Nakon startovanja motora Er Srbija 86C od aerodromske kontrole letenja dobija odobrenje za taksiranje na poziciju (intersekciju) za ulazak na pistu oznake D6. U tom satu skoro svi avioni te kategorije kao i veći broj Er Srbijinih aviona dobija D6 kao lokaciju ulaska na pistu. Posada Embraera prihvata i ponavalja odobrenje, jasno kontrolorki potvrđuje D6 kao odobreni „holding point“ i javlja da prilazi D6 poziciji. Kontrolorka zatim odobrava Embraeru da izađe na pistu preko D6, što pilot opet potvrđuje. Međutim, iz nekog razloga, avion se nalazio na D5 poziciji i na pistu izlazi na toj lokaciji koja do kraja piste ima samo oko 1300 metara.

U tom trenutku na radio vezi se javlja muški kontrolor letenja sa beogradskog tornja i povišenim autoritativnim glasom, veoma jasno komunicirajući, pita Er Srbiju 86C da li zna da se na pisti nalazi na D5 poziciji?

Nakon potvrdnog odgovora posade kontrolor ponavlja da je TORA („Take off Run Available“ – preostala daljina piste za polijetanje) za tu poziciju precizno 1273 metara. Nakon toga kaže pilotu u formi pitanja da „pretpostavlja da to neće biti dovoljno?“. Da bi olakšao posadi, kontrolor im zatim kaže da sračunaju performanse za polijetanje sa te pozicije ali da ukoliko im je potrebno mogu da urade „backtrack“ (vožnju po pisti u suprotnom pravcu od pravca u upotrebi) do pozicije D6.

Sledeća komunikacija je ponovo kontrolor letenja koji još jednom pita da li je posada sigurna da može poletjeti sa pozicije D5, na šta dobija potvrdan odgovor. Nakon polijetanja kontrolor pita 86C da li je sve u redu, vjerovatno vidjevši izlijetanje sa piste i polijetanje. Pilot odgovara da moraju da se vrate na pistu jer su „dodirnuli nešto na zemlji“. Zatim se proglašava vanredna situacija, odlazni i dolazni saobraćaj se obustavlja i ekipe za hitno reagovanje na aerodromu se stavljaju u pripravnost.

Kontrolor letenja je dakle nekoliko puta upozorio posadu Embraera da su na pogrešnoj poziciji od prvobitno odobrene i zapravo im tri puta daje priliku da se odluče za povratak na D6. Incident je sinoć izazvao zastoj u aerodromskom saobraćaju, a polijetanja i slijetanja su bila suspendovana oko sat vremena.

Saopštenje "Er Srbije"

"Er Srbija" je sinoć saopštila da je let JU324 iz Beograda do Diseldorfa, koji je obavljala partnerska kompanija, vraćen u Beograd zbog tehničkih razloga. U saopštenju Er Srbije piše: Avion je bezbjedno sletio na beogradski aerodrom. Er Srbija žali zbog neprijatnosti i čini sve što je u njenoj moći da osigura da se let nastavi što je moguće prije." Bezbjednost putnika nije bila ugrožena ni u jednom trenutku.