Pravoslavna crkva obilježava danas (zimski) Krstovdan - dan koji se slavi uoči Bogojavljenja, i prvi dan posle Božića kada pravoslavni poste. Osim toga ovo su drugi "mora se" običaji...
Zimski Krstovdan slavi se uvijek uoči Bogojavljenja i spada u nepokretne praznike.
U kalendaru SPC nije obilježen crvenim slovom, za razliku od Krstovdana koji se slavi 27. septembra, kao uspomena na pronalaženje Časnog Krsta, na kojem je na Golgoti razapet Hristos.
Prema predanju, prvi koji su primili hrišćansku vjeru i prve pouke nove vjere pominju se kao katihumeni ili - oglašeni, dok je u srpskoj crkvi i narodu dan krštenja prvih hrišćana poznat kao - Zimski Krstovdan.
Praznik se vezuje za svetkovanje Bogojavljenja, praznika Krštenja Isusa Hrista, kao i za dan posvećen svetom Jovanu Krstitelju, koji ga je krstio u rijeci Jordanu.
Praznuju se, zapravo, dva događaja, u vezi s Časnim krstom - pronalazak Časnog krsta na Golgoti i povratak iz Persije u Jerusalim.
KAKO SAD, TAKO CIJELE GODINE
Zimski Krstovdan prethodi sjutrašnjem velikom prazniku, Bogojavljenju, i prekosjutrašnjem Svetom Jovanu – Jovanjdanu, koji su u crkvenom kalendaru upisani crvenim slovom.
Starokalendarske pravoslavne crkve današnji dan, 5 januar (18. januar po Gregorijanskom i Novojulijanskom kalendaru), nazivaju Krstovdanom (zimskim), koji zapravo nije praznik, već samo predstavlja navečerje Bogojavljenja.
Prema narodnim običajima na Krstovdan valja da se opere sav veš i očisti kuća.
Na ovaj praznik pravoslavni vjernici poste, i to strogo na hlebu i vodi, i tako čiste dušu i pripremaju se za ritual ispijanja Bogojavljenske vodice.
Kažu da za pravog vjernika važi pravilo: “Ko se krstom krsti, taj Krstovdan posti”.
KOJI VJETAR DUVA...
Po narodnom predskazivanju vremena, koji vjetar duva na Krstovdan, taj vjetar će najčešće duvati tokom godine.
Počeli su nekršteni dani, ovoga se čuvajte
U dvanaest dana, počinjući od Božića a zaključno s Krstovdanom, ogleda se dvanaest mjeseci godine koja dolazi, pa kakvo je vrijeme kog dana takvo će biti u mjesecu koji tom danu odgovara po redosledu.
Na Krstovdan su se, prenose hroničari, jeli ostaci badnjedanskog pasulja i - spremane su pihtije. Ali kako je Krstovdan posni dan, to su ih jeli sjutradan, na Bogojavljenje.
Prema predanju, u Bogojavljenskoj noći otvara se nebo i vjeruje se da se svaka želja može ispuniti.
Tačno u ponoć treba pogledati u nebo i zamisliti želju.
U SLAVU OGLAŠENIH
Krstovdan se obilježava, kao uspomena na prve hrišćane - katihumene ili oglašene, koji su primili vjeru na početku širenja hrišćanstva.Kako su prvi hrišćani bili naznaka globalnog širenja religije, tako i Krstovdan prema narodnim vjerovanjima može dati naznake kakva će biti godina.
U nekim krajevima postoji običaj da se uoči praznika krst stavi u vodu i unese u crkvu. Ako se krst smrzne, vjeruje se da će godina biti rodna i zdrava, a ako se ne smrzne biće oskudna i bolešljiva.
U pravoslavnim hramovima se na Krstovdan služi liturgija svetog Jovana Zlatoustog, uz ritual velikog osvećenja vode, koji prati praznično bogosluženje.
Kad je Krstovdan preko nedelje, u hramovima se prije podne služe carski časovi, posle podne liturgija.
Nakon liturgije obavlja se veliko osvećenje vodice u samom hramu, dok se sjutradan, na praznik, voda osvećuje van hrama, na rekama, ili drugim otvorenim mjestima.
Krstovdanska vodica se posle vodoosvećenja dijeli vjernicima i, prema običaju, čuva u kućama radi zdravlja.
Prilikom vodoosvećenja, moli se da voda bude na izbavljenje od grehova, za isceljenje i očišćenje duše i tijela, na osvećenje srca i uma i na svaku izvrsnu korist, da ona bude voditelj u vječni život i odgoni svaki nasrtaj vidljivih i nevidljivih neprijatelja.
U tu svrhu, za koju je osvećena, dovoljno je ponijeti je u nekoj manjoj boci, i čuvati preko godine, koristeći je samo u izuzetnim prilikama.
Pravoslavni vjernici proslaviće sutra Bogojavljenje, praznik krštenja Isusa Hrista kojim je počela njegova misija i propovedanje hrišćanske vjere.