Lokalne vlasti Trsta odlučile su da 12 juni, dan kada su 1945. godine jugoslovenski partizani napustili ovaj grad, mjesec i po dana nakon što su ga prethodno oslobodili od fašista, proglase danom oslobođenja.
Tako će 75 godina nakon završetka Drugog svjetskog rata, Trst dobiti novi praznik oslobođenja, za razliku od ostataka Italije koja oslobođenje zemlje od fasizma slavi 25 Aprila.
Desničrska vlada Trsta sa gradonačelnikom Robertom Di Piaza, tvrdi da je “pravo oslobođenje grada nije uslijedilo nakon sto su partizani protjerali italijanske fašiste i njemačke naciste, već tek povlačenjm jugoslovenskih partizana 12 Juna 1945".
Zamjenik gradonačelnika Trsta Paolo Poplidori je u obražlozenju odluke rekao da će se “40 dana okupacije Trsta od strane jugoslovenske armije zauvijek sjećati kao dana terora za vrijeme kojih su okupacione snage terorisale, deportirale i bacali u jame građane, samo zato što su ljudi imali uniforme italijanske države, ili su greškom bili u redovima fašista, pa čak i italijanske komuniste koji nisu željeli okupaciju jugoslovenskih vlasti”, prenosi tršćanski denevni list “Il Pičolo”.
Okupacija Trsta
Trst su od italijanskih fašista i njemačkih nacista oslobodile jedinice Jugoslovenske armije 1. maja 1945 godine, a tek drugi dan u Trst su usle jedinice novozelandske vojske, dijela savezničkih snaga, koje su Italju oslobađale od nacista i fašista polazeći sa juga zemlje.
Dvije vojske su se dogovorile o razgraničenju, pa su se 12 Juna 1945. godine sve jugoslovenske jedinice povukle iz Trsta.
Po završetku Drugog Svjetskog rata teritorija Trsta i okoline bio je podeljen na zonu A pod kontrolom savezničkih snaga, i zona B pod kontrolom Jugoslavije.
Godine 1947. formirana je takozvana Slobodna Zona Trsta, a 1975 godine potpisan je Osimski sporazum, kojim su definitivo Jugoslavija i Italija međusobno priznale granice: zona A je pripala Italji, a zona B Jugoslaviji.
Benito Musolini zvani Duce, jedan od osnivača fašističke partije Italije, bio je predsjednik italijanske vlade u toku Drugog Svjetskog rata, proglasio je na glavnom trgu u Trstu 1938 godine “rasne zakone” uperene u prvom redu protiv Jevreja i pripadnika slovenačke manjine u Trstu i okolini.
Za vrijme posjete pokrajini Venecija Dzulija Musolini je izjavio: ” Suočeni sa slavenskom rasom, inferiornom i varvarskom, ne treba slijediti politiku koja daje šećer, nego politiku štapa. Vjerujem da vrijedi žrtvovati 50.000 Italijana da bi se oslobodili 500.000 slovenskih varvara”.
U Trstu je bio organizovan i radio je celo vreme Drugog Svetskog rata koncentracioni logor San Saba, jedini te vrste u Italiji u kome su Jevreji i oponenti fašistickog režima zatvarani, mučeni, ubijani ili su odatle deportovani u druge logore za istrijebljenje.