Vojni kapaciteti Irske dodatno zabrinjavaju stručnjake. Nakon povlačenja posljednjeg ozbiljnije opremljenog mornaričkog broda 2022. godine, država praktično nema ratne brodove sa savremenim sistemima naoružanja.
Nedavna posjeta predsjednika Ukrajine Volodimira Zelenskog Irskoj otvorila je brojna pitanja o stvarnim bezbjednosnim i odbrambenim kapacitetima ove države, koju vojni analitičari sve češće označavaju kao jednu od najslabijih karika u evropskom bezbjednosnom sistemu.
Tokom slijetanja aviona ukrajinskog predsjednika na aerodrom u Dablinu, 3. decembra kasno uveče, u vazdušnom prostoru u blizini rute leta registrovano je prisustvo pet vojnih dronova, za koje se sumnja da su bili namijenjeni ometanju letjelice. Prema navodima irskih zvaničnika, činjenica da je avion poletio ranije nego što je bilo planirano mogla je biti presudna u izbjegavanju ozbiljnog incidenta.
„Bilo je dronova. Nažalost, nekako smo se navikli da živimo u takvim okolnostima“, izjavio je Zelenski nakon posjete.
Ovaj događaj dodatno je pojačao zabrinutost domaćih stručnjaka, koji upozoravaju da Irska nema adekvatne sisteme za rano otkrivanje i neutralisanje savremenih prijetnji. Zemlja ne raspolaže modernim radarima, borbenim avionima, podmornicama niti ozbiljnom mornaricom, dok se potencijalne opasnosti, prema procjenama, odnose i na podmorske kablove i gasovode u Atlantskom okeanu, u blizini irskih teritorijalnih voda.
Posebnu pažnju izazvala je činjenica da prelazak Zelenskog iz britanskog u irski vazdušni prostor nije bio koordinisan na način koji je uobičajen u sličnim situacijama. Dok su aerodromi u Kopenhagenu i Oslu u ranijim slučajevima zatvarani iz bezbjednosnih razloga, u Dablinu je vazdušni saobraćaj tekao nesmetano.
Za bezbjednosnu organizaciju posjete bila je zadužena An Garda Síochána, irska policija koja istovremeno obavlja i određene obavještajne funkcije, dok se vojska nije oglašavala pred parlamentarnim odborima, pozivajući se na razloge nacionalne bezbjednosti.
Vojni kapaciteti Irske dodatno zabrinjavaju stručnjake. Nakon povlačenja posljednjeg ozbiljnije opremljenog mornaričkog broda 2022. godine, država praktično nema ratne brodove sa savremenim sistemima naoružanja. Vazduhoplovstvo se oslanja na zastarjele avione Pilatus PC-9M, koji su namijenjeni prvenstveno za obuku i nemaju mogućnosti ozbiljnog borbenog djelovanja.
Budžet za odbranu iznosi svega 0,24 odsto BDP-a, što je najmanji procenat u Evropi u odnosu na ekonomsku snagu zemlje. Iako postoji budžetski suficit, politička volja za ozbiljnija ulaganja u bezbjednost, prema ocjenama analitičara, i dalje izostaje.
Zbog svega navedenog, Irska se u velikoj mjeri oslanja na Veliku Britaniju, naročito kada je riječ o zaštiti vazdušnog prostora i praćenju potencijalnih podmorničkih aktivnosti. Taj aranžman datira još iz pedesetih godina prošlog vijeka i podrazumijeva mogućnost da britanske snage intervenišu u slučaju prijetnji.
Plan da se budžet za odbranu udvostruči na 3,4 milijarde eura nije dobio punu političku podršku, dok se nabavka savremenog radarskog sistema iz Francuske, vrijednog oko 500 miliona eura, ne očekuje prije 2027. godine.
Bivši komandant irske elitne jedinice Army Ranger Wing, Katal Beri, upozorava da je oslanjanje na neutralnost i zaštitu susjeda dugoročno neodrživo.
„Otvoreno priznajemo da nemamo kapacitete i da ne planiramo da ih razvijamo. Umjesto toga, očekujemo da nas druge države štite. To je opasna strategija koja mora prestati“, poručio je Beri.
Stručnjaci ocjenjuju da je incident tokom Zelenskog posjeta snažan signal koliko je Irska ranjiva u savremenom bezbjednosnom okruženju, posebno u kontekstu rastućih globalnih tenzija i prijetnji koje dolaze iz domena dronova, sajber-napada i ugrožavanja kritične infrastrukture.