U srcu Evrope postoji grad koji briše pravila o granicama, Baarle, mjesto koje je istovremeno pripada i Belgiji i Holandiji. Tamo linija razdvajanja ne prolazi kroz planine i rijeke, već kroz dvorišta, bašte, ulice, pa čak i kroz domove.
Granice obično doživljavamo kao jasne linije koje odvajaju države, narode i zakone. Obično prate planinske lance, rječne tokove ili prirodne barijere, a ponekad ih čuvaju visoke ograde koje su vjekovima predstavljale simbole razdvajanja i sukoba. Međutim, u srcu Evrope nalazi se mjesto koje vjeruje u suprotnu filozofiju - tamo je granica pretvorena u turistički fenomen. Linija razdvajanja ne prolazi kroz puste predjele, već kroz svakodnevicu: dvorišta, ulice, bašte, pa čak i kroz privatne domove.
Grad u dve države
Riječ je o šarmantnom gradiću Baarle koji se nalazi na teritoriji Belgije i Holandije. Na prvi pogled djeluje kao mirno mjesto, a zapravo je geografska enigma. Fasade, okućnice i krovovi izgledaju sasvim uobičajeno, ali ih čini posebnim to što državna granica prolazi bukvalno kroz kuhinje, dnevne sobe i spavaće sobe. U Baarleu se često kaže da možete utonuti u san u Holandiji, a probuditi se u Belgiji - pa se dešava i da supružnici leže svaki u svojoj državi.
Kako je uopšte nastala ovakva granica?
Korijeni ove bizarnosti sežu u srednji vijek, kada je zemlja na području današnjeg Baarlea bila rasparčana između više feudalnih gospodara. Jedan dio je pripao vojvodi od Brabanta, a drugi lordu od Brede. Tokom vjekova, usled nasleđivanja i prepisivanja teritorija, linije nikada nisu jasno ucrtane, pa su postale razlomljene u niz malih parcela.
Kada je Belgija 1831. proglasila nezavisnost od Holandije, granice su na većem delu teritorije razdvojene jednostavno, ali u Baarleu je nastao pravi administrativni haos. Umjesto prave linije, poštovalo se staro feudalno vlasništvo, što je rezultiralo stvaranjem brojnih enklava: djelova Belgije unutar Holandije i obrnuto. Današnji izgled grada konačno je potvrđen tek krajem 20. vijeka.
Danas se Baarle zvanično sastoji od dvije opštine: belgijskog Baarle-Hertoga i holandskog Baarle-Nasaua. Na maloj površini nalazi se čak 30 enklava - 22 belgijske i 8 holandskih, pa se mesto često opisuje kao "najzapetljanija granica Evrope".
Jedan grad, dva sistema
U Baarleu gotovo sve postoji u duplikatu: dvije opštine, dvije pošte, dvije crkve, dva gradonačelnika, dva administrativna sistema. Granica je označena bijelim krstićima i oznakama "B" ili "NL" koje se pružaju po trgovima, prodavnicama, pa čak i kroz kafiće. Pravilo je krajnje jednostavno - država u kojoj se nalaze ulazna vrata kuće određuje kom sistemu pripadate.
Stanovnici su se na tu neobičnu realnost odavno navikli i birokratiju su pretvorili u svoju prednost. Razlike u zakonima, porezima i cijenama stvaraju situacije u kojima je nešto jeftinije s jedne strane, a skuplje s druge. Mještani tačno znaju gdje se isplati kupovati namirnice, sipati gorivo ili nabavljati određenu robu.
"Rat maslaca" i ekonomija na ivici zakona
Iz tih razlika nastale su i brojne lokalne legende. Tokom čuvenog "Rata maslaca", stanovnici su masovno krijumčarili jeftin maslac iz Holandije u Belgiju, gdje se prodavao po znatno višim cijenama. Baarle je tako postao svojevrsna laboratorija male ekonomije - mjesto gdje se zakonske rupe pretvaraju u priliku.
I pored birokratskih poteškoća, svakodnevni život je miran i harmoničan. Formalno pripada dvema državama, ali se granica skoro i ne osjeća. Svi uglavnom govore nizozemski, pa je komunikacija jednostavna. Djeca prelaze iz škole u školu bez graničnih barijera, a porodice su često ukorenjene na obje strane.
Danas u Baarleu živi oko 9.000 ljudi, a grad je privukao pažnju kao prava turistička atrakcija. Posjetioci dolaze da dožive "mini Evropu", gdje granice nisu prepreke već mostovi. Šetnja ulicama u kojima svaki korak vodi iz jedne države u drugu jedinstven je doživljaj, a kafići i restorani koji posluju po "dvostrukim pravilima" nerijetko su najzanimljiviji dio putovanja.
(Putni Kofer/Mondo)