Prvi put nakon nekoliko godina stranka Fides mađarskog premijera Viktora Orbana mogla bi da pretrpi gubitke na izborima i zbog toga on današnje glasanje za Evropski parlament predstavlja kao pitanje rata i mira, piše Dojče vele (DW).
Kako ocjenjuje DW, mnogi Mađari su umorni od Orbana, pa se okreću - Peteru Mađaru.
Njemački međunarodni medijski servis navodi da Orban često širi očigledne teorije zavjere i da se ovih dana, neposredno prije evropskih izbora, iz Budimpešte širi priča da je sjedište EU u Briselu kupio američki milijarder mađarsko-jevrejskog porekla Džordž Soros.
Po toj priči Sorosev plan je da pošalje Evropljane u rat protiv Rusije, a da će nakon njihove smrti na bojnom polju milioni neevropskih migranata biti preseljeni na kontinent, pri čemu bi mađarska nacija prestala da postoji.
DW navodi da je Orban predstavio tu sliku prošle subote 1. juna tokom "marša mira" u Budimpešti, skupa na kojem su se okupile njegove pristalice uoči izbora za Evropski parlament.
Riječ je o istorijskim izborima koji će odlučiti o ratu i miru na kontinentu - rekao je mađarski premijer.
Orban je svoju vladu opisao kao jedinu u EU koja podržava mir i poručio da postoji šansa da "Snage mira" pobjede na izborima.
Orbanov slogan glasi: "Osvojite Brisel! Nema migracija, nema rodova, nema rata!
DW podsjeća da je na poslednja četiri glasanja za mađarski parlament Orbanova stranka osvajala dvotrećinsku većinu, dok je u tri ciklusa izbora za Evropski parlament od 2009. Fides osvajao više od 50 odsto glasova.
To bi ovoga puta moglo da se promijeni - jer po prvi put mađarski premijer sada ima ozbiljnog protivkandidata.
"Jedinstvena, potpuno nova situacija"
On se zove Peter Mađar. Riječ je o bivšem suprugu bivše Orbanove ministarke pravosuđa Judit Varge. Do prije nekoliko mjeseci on je bio praktično nepoznat mađarskoj javnosti.
Ipak, od februara 43-godišnji advokat uživa u meteorskom političkom usponu. Nekoliko puta je izvio desetine hiljada ljudi na ulice protiv Orbanovog režima.
Sa svojom konzervativnom strankom Tisa (Poštovanje i sloboda) u anketama bilježi podršku 25 i 30 odsto, dok je Fides uglavnom na 45 odsto, ali bi prema nekim anketama mogao da padne ispod 40 odsto.
To je jedinstvena, potpuno nova situacija. Da se neko pojavi niotkuda i odjednom ima tako masovnu podršku protiv onih koji su na vlasti, nikada se prije nije desilo u mađarskoj politici - kaže politolog Gabor Terek za mađarski portal Teleks.
Mađarov uspon započeo je u februaru 2024. nakon afere u koju je bila upletena tadašnja mađarska predsjednica Katalin Novak. Ona je pomilovala kriminalca koji je bio osuđen za pomaganje i podsticanje zlostavljanja djece.
DW navodi da je to izazvalo veliki bes javnosti, pogotovo jer se Orban i njegove stranačke kolege predstavljaju kao moralno besprekorni zaštitnici djece i često optužuju političke protivnike da žele da legalizuju zlostavljanje djece.
Nakon afere predsjednica Novak je podnijela ostavku. Istovremeno se iz politike povukla i bivša ministarka pravosuđa Judit Varga jer je bila jedna od potpisnica peticije, a u vreme povlačenja bila je glavna kandidatkinja Fidesa za izbore za Evropski parlament.
Vargin bivši suprug Peter Mađar, koji je do tada bio na nevidljivim, ali dobro plaćenim funkcijama u Orbanovom aparatu, iskoristio je aferu za "napuštanje sistema", kako je to nazvao.
U nekoliko senzacionalnih intervjua otkrio je detalje o mehanizmima moći i korupciji u Orbanovom sistemu.
DW navodi da ništa od toga nije bilo suštinski novo, ali da su intervjui privukli veliku pažnju u Mađarskoj jer je progovorio insajder s dobrim vezama.
Njemački međunarodni medijski servis navodi da, iako se advokat predstavlja kao besprekorna osoba koja je napustila Orbanov sistem, ponekad ostavlja sumnjiv utisak.
U vrijeme kada je bio suprug Judit Varge, bez njenog znanja je snimio privatni razgovor u kojem ona, tada ministarka pravosuđa, iznosi kompromitujuće komentare o Orbanovom sistemu.
Mađar je razgovor objavio u martu 2024, takođe bez njenog pristanka.
U politiku je ušao preko svojevrsne "stranke spavača". Budući da je rok za evropske izbore bio prekratak, brzo je preuzeo malu stranku Tisa, koja je osnovana 2021, ali donedavno nije bila aktivna.
Navodi se da Mađar često iznosi opskurne i teško proverljive optužbe na račun istaknutih predstavnika Orbanovog sistema. On odbacuje pitanja o tome i praktično nikad nema dokaza.
Rašireno nezadovoljstvo Orbanovim sistemom
Ipak, Peter Mađar očigledno pogađa živac mađarskog društva. Na primer, kada kaže da nekoliko porodica i preduzetnika bliskih Orbanu kontrolišu veliki dio mađarske privrede. Ili kad najavljuje uvođenje reda u obrazovni i zdravstveni sistem.
DW navodi da je u Mađarskoj rašireno nezadovoljstvo zbog korupcije i nepotizma u Orbanovom sistemu, kao i zbog loše situacije u oblasti obrazovanja i zdravstva.
Dosadašnje, dominantno liberalne opozicione stranke, poslednjih godina nisu imale koristi od tog raspoloženja jer su podeljene i programski slabe, a mnogi Mađari ih povezuju i sa izrazito korumpiranom socijalno-liberalnom vladom bivšeg premijera Ferenca Đurčanjija koji je bio na vlasti od 2002. do 2009. godine.
Đurčanji, sada šef socijalno-liberalne Demokratske koalicije (DK), još se nije oprostio od politike, od čega Orban ima koristi sa svojom disciplinovanom izbornom bazom.
Eksplicitno konzervativni Peter Mađar na mnogo načina zastupa političke stavove slične Orbanovom Fidesu, ali bez odgovarajuće nacionalističke demagogije.
Na primjer, kritikuje birokratiju u Evropskoj uniji, ali ne huška protiv Evrope. Takve pozicije čine ga privlačnim neodlučnim biračima ili razočaranim Orbanovim pristalicama.
Politikolog Terek navodi da su, nasuprot tome, mađarski premijer i njegova stranka Fides, prvi put nakon mnogo godina u političkoj defanzivi.
Prvi put nakon dugo vremena, Fides ima problem sa kontrolom javnog diskursa o temama, mjesecima od njih ne dolazi ništa. Osim toga, Fides je pretrpio vrlo ozbiljne gubitke kadrova poslednjih mjeseci - kaže Terek, misleći na ostavke dvije popularne političarke Novak i Varge.
DW navodi da Orban već ima i drugi problem, a on se odnosi na kadrovska pitanja. Riječ je o novom predsjedniku Tamašu Šujoku koji je na dužnosti tek nekoliko sedmica.
On je navodno kao advokat 1990-ih i 2000-ih preko posrednika pomagao nezakonitu prodaju mađarskog poljoprivrednog zemljišta stranim kompanijama.
Kao i kod problema zlostavljanja djece, i ovde se za Orbana i njegovu stranku opet javlja problem dvostrukih standarda, jer Fides je svojevremeno krenuo u borbu protiv "zemljoposedničke mafije" i "rasprodaje mađarske zemlje strancima".
Orban je do sada u svemu tome uglavnom birao strategiju ćutanja. On ne izgovara ime protivkandidata Petera Mađara. Umesto toga preti: Ko glasa za opoziciju, izabraće rat i propast mađarskog naroda.