Kruže brojne teorije zašto je IS-K izabrao Rusiju kao metu terorističkog napada.
Uprkos pokušajima ruskog lidera Vladimira Putina i ruskih državnih medija da prikažu krivicu za smrtonosni napad na Ukrajinu u koncertnoj dvorani Krokus siti u Moskvi u petak, curi sve više detalja o džihadističkoj grupi IS-K koja tvrdi da stoji iza toga, piše Bi-Bi-Si. IS-K je skraćenica za Islamska država-Khorasan. To je regionalna podružnica zabranjene terorističke grupe Islamska država, koja je fokusirana na Avganistan, Iran i Pakistan. Grupa je sebe nazvala Horasan jer je bila deo istorijskog islamskog kalifata koji je obuhvatao te zemlje, kao i severni region prema Centralnoj Aziji.
IS-K postoji devet godina, ali se poslednjih mjeseci pojavio kao najopasniji ogranak grupe Islamska država, sa dalekosežnim dometom i reputacijom ekstremne brutalnosti i okrutnosti. Zajedno sa ostacima grupe u Siriji i Iraku, IS-K teži ka pannacionalnom islamskom kalifatu kojim vlada veoma striktno tumačenje šerijata, islamskog zakona. U Avganistanu, on vodi sporadičnu, ali još uvek brutalnu pobunu protiv vladara zemlje, talibana, kojima se suprotstavlja na osnovu ideoloških razlika.
Oni su odgovorni za masakr tokom haotične evakuacije na aerodromu u Kabulu 2021. godine, kada je bombaš samoubica ubio 170 Avganistanaca i 13 američkih vojnika. Sledeće godine na meti je bila ruska ambasada u Kabulu u kojoj je ubijeno najmanje šest ljudi. Grupa je odgovorna za neselektivne napade na porodilišta, autobuske stanice i policajce.
U januaru ove godine, IS-K je izvršio dvostruki bombaški napad na svetilište u Kermanu u Iranu, ubivši skoro 100 Iranaca. Izveli su mnogo manjih napada u Rusiji, a poslednji je bio 2020. godine. Ruski FSB je izvestio da je ove godine sprečeno nekoliko terorističkih zavjera.
Ko su bili napadači?
Prema ruskim državnim medijima, četvorica muškaraca koji su zarobljeni i optuženi su Tadžici iz centralnoazijske republike Tadžikistan, koja je nekada bila dio Sovjetskog Saveza. Sudeći po njihovom izgledu, tokom ispitivanja su bili tučeni i mučeni, a prema međunarodnim normama, zbog toga će njihova priznanja biti bezvrijedna, podseća Bi-Bi-Si. Pojavili su se izvještaji da je jedan od muškaraca viđen kako nadgleda mesto krvoprolića početkom marta, otprilike u vrijeme kada su SAD upozorile Rusiju da postoji neposredna prijetnja terorističkog napada bilo gdje u javnosti, posebno na koncertima i sličnim skupovima. Kremlj je odbacio takvo upozorenje kao "propagandu".
U drugom izveštaju sugeriše se da su najmanje dva napadača nedavno stigla u Rusiju, što implicira da je to bio udarni tim koji je poslala IS-K. Bi-Bi-Si navodi nekoliko razloga zašto je Rusija bila meta grupe IS-K.
Zašto je Rusija bila meta?
IS-K većinu zemalja u svijetu smatra svojim neprijateljima. Rusija je visoko na listi, zajedno sa SAD, Evropom, Izraelom, Jevrejima, hrišćanima, muslimanima šiitima, talibanima i svim vladarima zemalja sa muslimanskom većinom, koje smatraju "otpadnicima". Neprijateljstvo Islamske države prema Rusiji datira još od čečenskih ratova 1990-ih i ranih 2000-ih, kada su moskovske snage uništile glavni grad Čečenije Grozni.
Nedavno je Rusija ušla u sirijski građanski rat na strani svog saveznika, predsjednika Bašara el Asada, a rusko vazduhoplovstvo je često bombardovalo položaje pobunjenika i civila, ubijajući veliki broj boraca povezanih sa Islamskom državom i Al Kaidom. U Avganistanu, IS-K na Rusiju gleda kao na saveznika Talibana, zbog čega su napali zbog čega su napali rusku ambasadu u Kabulu 2022. godine. Takođe, još nisu zaboravili 10 godina brutalne sovjetske okupacije između 1979. i 1989. godine.
Zatim je situacija unutar same Rusije. IS-K gleda na Rusiju kao na hrišćansku zemlju, a njihov video objavljen nakon napada na Moskvu govori o ubijanju hrišćana Tadžikistanski i drugi radnici migranti iz centralne Azije ponekad su izloženi određenom stepenu uznemiravanja od strane FSB-a u okviru istraga o terorističkim prijetnjama. I konačno, Rusija – nacija koja vodi veliki rat protiv susjedne Ukrajine – možda je jednostavno bila pogodna meta za IS-K, mjesto gde je oružje bilo lako dostupno, a njihov neprijatelj manje oprezan.
Međutim, brojna pitanja ostaju bez odgovora. Na primjer, zašto su napadači mogli da lutaju Krokus holom do mile volje skoro sat vremena bez ikakvog osećaja hitnosti? U zemlji u kojoj su policija i specijalne službe, posebno FSB, sveprisutne, napadači su se ponašali kao da su znali da ih neće zaustaviti specijalne policijske snage. Tu je i oružje - ne samo pištolji, već i moćne, moderne automatske puške. Kako su uspjeli da ih dobiju i prokrijumčare u salu? Iznenađuje i brzo hvatanje počinilaca.
Za razliku od mnogih džihadista u sličnim napadima, ovi muškarci nisu nosili samoubilačke prsluke ili pojaseve. Pa ipak, nije trebalo dugo da ruske vlasti, koje nisu uspele da zaustave najgori teroristički napad u poslednjih 20 godina koji im se odvijao pred nosom, uhapse osumnjičene i privedu ih pravdi. Sve ovo je navelo neke analitičare da spekulišu o nekoj vrsti "unutrašnjeg posla" Kremlja, ili "operaciji lažne zastave" kako bi se dobila podrška javnosti za rat protiv Ukrajine. Međutim, ne postoje čvrsti dokazi koji podržavaju tu teoriju, a američki obavještajni zvaničnicosu potvrdili da vjeruju da je Islamska država odgovorna za užasan napad.