Ko je imao najviše koristi od napada Hamasa na Izrael 7. oktobra?
Neprijatelji neprijatelja na Bliskom istoku poznati su kao prijatelji - osim u slučaju Katara, koji je uspjeo da natjera svijet da nagađa i preispituje sebe tako što je sve svoje susjede učinio svojim najvjernijim (ne)prijateljima. Procjena istinske lojalnosti Katara je dugo vremena bila laka igra u nestabilnom regionu, ali posle 7. oktobra, kada je počeo rat između Izraela i Hamasa, možda će biti gotova igra za SAD, Evropu i Izrael.
Pitanje od milion dolara je da li je Doha, koja je najveći finansijski sponzor Hamasa i dala utočište nekolicini Hamasovih milijardera koji tamo žive u luksuznim hotelima, nešto znala ili zaista nije znala o Hamasovim planovima da napadne Izrael, piše Politico.
Ko ima korist?
U nizu izjava za Politico posljednjih nedjelja, zvaničnici zapadnih obavještajnih službi, koji su govorili pod uslovom anonimnosti zbog osjetljivosti ovog pitanja, rekli su da, iako nemaju čvrste dokaze, postoje naznake da je Katar možda znao više o događajima 7. oktobra. "Još uvijek to ispitujemo", rekao je jedan visoki obavještajni zvaničnik velike evropske sile na pitanje da li njegova zemlja vjeruje da je Doha unapred znala sve o napadu.
Ali kada je u pitanju pitanje ko je imao koristi od napada 7. oktobra, zapadni analitičari neminovno skreću pogled na Dohu. Primarni motiv Katara da ćuti ako je znao za napad, kažu obavještajni zvaničnici, bio je njegov interes da poremeti razgovore između Izraela i Saudijske Arabije, najvećeg regionalnog rivala Dohe, radi normalizacije odnosa. Sporazum između dvije najveće ekonomije u regionu mogao je da otvori vrata strateškoj saradnji u brojnim oblastima, uključujući prirodni gas, koji je katarski 'krvotok'. S obzirom na direktan pristup Izraela mediteranskom i evropskom tržištu, svaka energetska saradnja sa Saudijskom Arabijom bi promijenila igru.
Takav dogovor, na primjer, mogao bi da otvori put za gasovod koji bi se protezao od Indije do Izraela preko Saudijske Arabije, kao dio ambicioznog projekta koji su velike sile predložile na samitu G20 u septembru, poznatog kao Indija-Bliski istok- Evropski ekonomski koridor. Od potpisnica tog zapadnog ekonomskog koridora, u kome je Izraelu data centralna uloga, upadljivo izostaje jedna država - Katar.
"U interesu Katara je da postavi prepreke u procesu normalizacije odnosa između Saudijske Arabije i Izraela", rekao je jedan od zvaničnika. "Svaka promjena u odnosu snaga potkopala bi poziciju Katara kao glavnog diplomatskog igrača koji može sve da sredi. Na kraju, posljedice 7. oktobra su dovele do sloma izraelsko-saudijskih pregovora, a gnijev zbog izraelskog bombardovanja Gaze u arapskom svijetu, uključujući Saudijsku Arabiju, sugeriše da se dijalog neće uskoro nastaviti".
Koristeći svoj geografski položaj i ogromno bogatstvo, Katar je izgradio ogromnu i impresivnu mrežu velikih i uticajnih partnera, koja se proteže od Vašingtona do Moskve, od Berlina do Jerusalima, pa čak i do Teherana. Katar je takođe postajao sve važniji partner Evrope, posebno Njemačke, koja se iz te zemlje nabavlja gas kako bi nadoknadila gubitak ruskog gasa. Prije dvije godine, američki predsjednik Džo Bajden označio je Katar kao "glavnog saveznika van NATO".
Ali najveći strateški uspjeh Katara je to što su njeni lideri uspjeli da ključne međunarodne igrače učine zavisnim od njih, a da oni to nisu ni primijetili, bilo kao posrednici, snabdevači energijom, finansijski centri... Međutim, pitanje je sa kojom svrhom. Jedinstvena uloga Katara učinila je emirat prirodnim izborom da bude posrednik u pregovorima o taocima između Hamasa i Izraela. "Duboko smo zahvalni... za neumorni rad koji ste preduzeli i koji nastavljate da radite u pokušaju da oslobodite preostale taoce", rekao je američki državni sekretar Antoni Blinken premijeru Katara tokom posete Dohi ove nedjelje.
Finansiranje Gaze i Netanijahuova uloga
Uprkos javnim pohvalama, iza kulisa, zapadni zvaničnici kažu da Katar ima problema da odgovori na ključna pitanja o 7. oktobru. Jedan od razloga zašto zapadni obavještajni zvaničnici kažu da sumnjaju u tvrdnje Katara da nije znao za napad je taj što državna bezbjednosna agencija prati svaki potez lidera Hamasa koji žive u zemlji, uključujući Ismaila Hanijea, de facto vođu grupe. On nastavlja da uživa u luksuzu svog katarskog utočišta.
Pitanja o tome kakvu je ulogu, ako je ima, Katar odigrao 7. oktobra dodatno komplikuje činjenica da je Izrael godinama podsticao Dohu da podrži Gazu humanitarnom pomoći. Izraelski premijer Benjamin Netanjahu dozvolio je protok pomoći, uključujući sanduke pune gotovine, čak i nakon što je dobio detaljne obavještajne podatke da Hamas planira napad, prenosi Politico. Visoki izraelski obavještajni zvaničnici odbacili su upozorenja jer nisu vjerovali da Hamas ima sposobnosti da izvede tako ambiciozan napad.
Otkako je Hamas preuzeo kontrolu nad Gazom 2007. godine, Katar je finansirao izgradnju gotovo svega, od džamija do puteva do kuća, dok je takođe obezbjeđivao gorivo za glavnu elektranu u Gazi i isplaćivao plate državnih službenika. Izraelski zvaničnici dugo sumnjaju da Hamas koristi cement iz Katara, kao i sredstva iz te zemlje, za izgradnju razrađenog sistema tunela ispod Gaze.
Odanost Katara Hamasu proizilazi iz njihovog zajedničkog entuzijazma za učenje Muslimanskog bratstva, sunitskog pokreta koji potiče iz Egipta, čiji članovi i zagovornici smatraju da politika treba da se zasniva na konzervativnom tumačenju islama. Katar je dugogodišnji pristalica pokreta, što je razbjesnelo neke od susjeda Katara koji Muslimansku braću smatraju terorističkom organizacijom. Godine 2017. grupa muslimanskih država predvođena Saudijskom Arabijom, uključujući Egipat, Ujedinjene Arapske Emirate i Bahrein, prekinula je diplomatske odnose sa Katarom zbog, kako su tvrdili, njegove podrške terorizmu. Katar je negirao sve optužbe, a iako je spor na kraju riješen, nepovjerenje je ostalo.
Katar ima 2,6 miliona stanovnika, od kojih su samo 300.000 državljani Katara, što znači da je zemlja izložena spoljnim prijetnjama u opasnom susedstvu. Krhka bezbjednosna pozicija je jedan od razloga zašto je Doha nastojala da igra ulogu regionalnog posrednika, što je pomoglo da se obezbijedi kontinuirana podrška ključnih globalnih sila, prije svega SAD.
S obzirom na osjetljivu situaciju u regionu, SAD ne mogu sebi da priušte da napuste svog "glavnog" saveznika, kakva god da je sudbina talaca. Pošto je uvoz ruskog gasa zabranjen za veći dio EU u doglednoj budućnosti zbog rata u Ukrajini, Doha je takođe postala nezamjenljiv partner za Evropu.