Klara Cetkin, ćerka seoskog učitelja, žestoko se borila za prava žena i radnica cijlog svog života.
Na drugoj međunarodnoj konferenciji žena socijalista u Kopenhagenu 1910. godine, Klara Cetkin je predložila da se proglasi jedan dan u godini u čast ženskih prava. Njen predlog je prihvaćen i prvi Dan žena je proslavljen 19. marta 1911. Kasnije je promijenjen u 8. mart, jer su na taj dan 1917. godine žene u Sovjetskom Savezu dobile pravo glasa. UN su prihvatile taj datum 1975. godine i proglasile ga Međunarodnim danom žena.
Upravo je ova 'dama' radničkog pokreta postala ikona borbe za ravnopravnost žena, a njen buntovnički život političarke, feministkinje i posvećene pacifistkinje doneo joj je veliki ugled, ali i brojne neprijatelje. I nažalost, i posle više od sto godina njene teze o potčinjenom položaju žene su i dalje aktuelne.
Ćerka učitelja koja je 'upijala' znanje
Klara Cetkin, ćerka seoskog učitelja, odrasla je u domu u Saksoniji gdje su se njegovale hrišćanske i humanističke ideje. Već tokom školovanja za učiteljicu u Lajpcigu, pridružila se Nemačkoj socijaldemokratskoj partiji. Nije mogla zvanično da postane članica jer je njemački zakon zabranjivao članstvo žena u političkim partijama.
Sa životnim saputnikom, jevrejskim tipografom i revolucionarom Osipom Cetkinom iz Odese, preselila se u Pariz, gdje je rodila dva sina i pisala za francusku i njemačku radničku štampu. Tamo je promijenila svoje djevojačko prezime Ajsner u Cetkin, uprkos činjenici da nije bila udata za svoju veliku ljubav Osipa Cetkina. Ona bi po zakonu izgubila njemačko državljanstvo jer je ženino državljanstvo određivalo muževljevo.
"Žene će biti potčinjene dok ne budu ekonomski nezavisne"
Učestvovala je na osnivačkom kongresu "Druge internacionale" u Parizu kao delegat njemačkih socijaldemokrata. Tamo je održala govor u kome je postavila temelje proleterskog ženskog pokreta. Ona je u svom govoru, između ostalog, rekla: "Kao što kapitalisti potčinjavaju radnike, tako muškarci potčinjavaju žene i one će ostati na tom položaju dok se ekonomski ne osamostale".
Nakon rane smrti svog životnog partnera Cetkina 1890. godine, preselila se iz Pariza u Štutgart bez ikakvih sredstava za život. Tamo se zaposlila kao urednica proleterskog ženskog časopisa "Jednakost" i udala se za slikara Georga Fridriha Zundela. Iako još nije mogla postati zvanična članica SPD-a, Cetkin je postala aktivnija u manje direktnim metodama promocije socijalizma i regrutovanja žena, sindikalizmu. Povezala je njemačke sindikate sa međunarodnim organizacijama, a istovremeno je držala stotine govora godišnje. Na konferenciji SPD 1896. podržala je mjere za zaštitu zaposlenih majki i zalagala se za pravo žena na glasanje.
Ubrzo je postala jedna od vodećih žena socijalističkog pokreta, pa je jula 1889. bila jedna od osam delegata na Međunarodnom radničkom kongresu u Parizu. Tamo je predstavljala njemačke radnice i održala govor o odnosu ženskog rada i kapitala i specifičnostima plata žena u kapitalističkom sistemu. Ona je naglasila da ona i njeni prijatelji ne treba da se fokusiraju samo na sticanje određenih prava, poput prava na obrazovanje ili ekonomsku jednakost, već i na okončanje kapitalističkog sistema koji dva puta tlači žene, kroz kapitalističku porodicu i tržište rada. Cetkin je objasnila da je kapitalizam, u svojoj stalnoj potrazi za jeftinijom radnom snagom, oterao žene u fabrike i snizio plate muškarcima. Dakle, radnici imaju istog neprijatelja koji ih eksploatiše, kapitalistički sistem koji treba srušiti. Istovremeno se suprotstavljala konceptu buržoaskog feminizma, za koji je tvrdila da je sredstvo razjedinjavanja radničke klase.
Revolucionarno prijateljstvo
Tokom Prvog svetskog rata, Klara Cetkin je zajedno sa Karlom Libknehtom, Rozom Luksemburg i drugim uticajnim političarima iz SPD-a odbacila partijsku politiku Burgfridena (primirje sa vladom, obećanje da će se uzdržati od svih štrajkova tokom rata). Pored drugih antiratnih aktivnosti, Zetkina je organizovala međunarodnu žensku antiratnu konferenciju u Berlinu 1915. godine. Zbog svojih antiratnih stavova, tokom rata je više puta hapšena.
Godine 1916. Klara Cetkin je bila jedan od suosnivača Spartakističke lige i Nezavisne socijaldemokratske partije Nemačke (USPD), koja se 1917. odvojila od svoje matične stranke, SPD-a, zbog neslaganja sa svojim proratnim stavovima. Januara 1919. godine, posle Njemačke revolucije u novembru prethodne godine, osnovana je Komunistička partija Njemačke (KPD), kojoj se pridružila Klara Cetkin. Bila je prva žena koja je ušla u samo rukovodstvo socijaldemokrata, a na prvoj međunarodnoj konferenciji žena socijalista u Štutgartu izabrana je za sekretara. Sprijateljila se sa Lenjinom na svom prvom putovanju u Sovjetski Savez. Intervjuisala ga je o "ženskom pitanju" 1920. godine.
Kao predsedavajuća Rajhstaga upozoravala na nacizam
Do 1924. godine Klara Cetkin je bila član centralne kancelarije KPD. Od 1927. do 1929. bila je član Centralnog komiteta partije. Bila je i član Izvršnog komiteta Kominterne od 1921. do 1933. godine. Godine 1925. izabrana je za predsjednicu njemačke levičarske humanitarne organizacije Rote Hilfe (Crvena pomoć). U avgustu 1932, kao predsjednik Rajhstaga po stažu, pozvala je narod na borbu protiv nacizma.
Klara Cetkin je bila narodni poslanik u nemačkom Rajhstagu od 1920. do 1933. godine, ali je uglavnom živjela u Moskvi, gde je bila na čelu ženskog sekretarijata Treće internacionale. Ona je oštro i smjelo kritikovala Staljina, ali on je nikada nije likvidirao. Ona je 30. avgusta 1932. godine otvorila sjednicu njemačkog Rajhstaga kao najstarija poslanica.
Kada su Adolf Hitler i njegova Nacionalsocijalistička njemačka radnička partija) preuzeli vlast, KPD je izbačena iz Rajhstaga 1933. godine. Klara Cetkin poslednji put odlazi u egzil, ovoga puta u Sovjetski Savez. Tu je umrla 20. juna 1933. godine u skoro 76. godini. Sahranjena je pod zidinama Kremlja u Moskvi.
Govor iz 1882. zvuči sablasno aktuelno
Uprkos pravu glasa, čak i nominalnoj jednakosti, njene riječi iz govora u Parizu 1882. godine i posle skoro 150 godina, pokazuju koliko je društvo malo napredovalo, s obzirom da neki još uvijek otvoreno pozivaju na potčinjavanje žena.
"Jedan od neizostavnih uslova za oslobođenje i osamostaljenje je rad. Ako je cilj da žena postane slobodno ljudsko biće, onda ženama ne treba uskraćivati posao, niti skraćivati radno vreme, kao ni oblasti u kojima žene mogu biti ograničene, osim u nekim vrlo retkim slučajevima."