"BERLIN POD VATROM" - Njemačka nije izdržala nalet Kine i sada je stvorena prijetnja za čitavu Evropu!

U proljeće 2016. u Hanoveru, na jednom od najvećih svjetskih sajmova, robotska ruka koja pažljivo uzima čašu i precizno sipa pivo u nju bila je hit: štand njemačkog proizvođača industrijskih robota posjetili su, između ostalih, i kancelarka Angela Merkel i američki predsjednik Barak Obama.

Tehnološka kompanija, jedna od vodećih u industrijskoj automatizaciji, uskoro će postati poznata široj javnosti, ali ne zbog preciznosti kojom je njihov robot točio pivo. Nedugo poslije sajma jedan kineski proizvođač bijele tehnike dao je ponudu da ga preuzme. Njemačka vlada je pokušala da pronađe evropske investitore koji bi dali kontra ponudu, ali nisu uspjeli da zaustave kinesku akviziciju. Preuzimanje kompanije specijalizovane za robotiku izazvalo je alarm među njemačkim političarima. Obim uticaja Kine na njemačku ekonomiju je počeo da se dovodi u pitanje, posebno kada su u pitanju osetljive, strateški važne oblasti, poput robotike ili energetike. A koje su moguće posljedice – ekonomske, ali i političke – tog uticaja.

Šest godina kasnije, i Merkelova i Obama su u političkoj penziji. A evropska politička i medijska javnost ponovo se bavi sličnim pitanjem: koliko je Njemačka – ekonomski najjača članica Evropske unije, a politički jedan od ključnih motora evropskih integracija – zavisna od Kine? I koje su moguće posljedice, ekonomske i političke, ovih izlaganja? Međutim, ova pitanja se sada postavljaju u drugačijim okolnostima.

Jeftin gas i ogromno tržište

Njemačka je posljednjih decenija gradila bliske trgovinske i ekonomske veze sa Rusijom i Kinom. Pristup spoljnoj i trgovinskoj politici zasnivao se na formuli „Wandel durch Handel” – ideji da će jačanje ekonomskih i trgovinskih veza sa liberalnim Zapadom, u ovom slučaju Njemačkom, podstaći promjene u zemljama poput Kine i Rusije ka liberalnijem društvenom i političkom uređenju.

Naravno, saradnja je prvenstveno bila motivisana ekonomskim interesima – ekonomski model, koji je Njemačku pretvorio u globalnu izvoznu silu, pokretali su jeftini ruski gas i ogromno kinesko tržište. Putinov rat u Ukrajini je, međutim, otkrio da je zavisnost od ruskog gasa slaba tačka Njemačke. Sada se mnogi pitaju da li Njemačka ponavlja sličnu grešku sa Kinom. Prošle godine, šestu godinu zaredom, Kina je bila najvažniji trgovinski partner Njemačke. Trgovinska razmjena između dvije zemlje iznosila je 246 milijardi eura. Promet u trgovini porastao je za 15 odsto u odnosu na prethodnu godinu. Kineski investitori su u protekloj deceniji preuzeli 243 njemačke kompanije. Na primjer, 2016. godine su po prvi put kompanije iz Kine uložile više novca u Njemačku nego njemačke kompanije u Kinu. Čak 1,1 milion radnih mjesta u Njemačkoj direktno zavisi od kineske potražnje, piše hrvatski Telegram.

Za razliku od Rusije, koja je (bila) prije svega izvor jeftinije energije za njemačku industriju, odnosi sa Kinom su složeniji. S jedne strane, Kina je ogromno tržište na koje izvozno orijentisana njemačka privreda plasira svoju robu. Međutim, Njemačka se istovremeno oslanja na uvoz rijetkih mineralnih sirovina iz Kine, neophodnih njenoj industriji, dok njemačke kompanije otvaraju svoje proizvodne pogone u Kini.

Berlin pod vatrom

Čak i prije Putinove invazije na Ukrajinu, Berlin je bio na udaru kritika zbog svojih odnosa sa Pekingom. Kada je izbio spor između Litvanije i Kine oko statusa Tajvana, Peking je, prema pisanju medija, preko njemačkih kompanija pokušao da izvrši pritisak na litvanske vlasti, dok je Njemačka u jednom trenutku prozivana i da navodno pokušava da ublaži evropski pritisak na Kinu.

Putinov rat je, međutim, u potpunosti razotkrio rizik bliskih veza sa autokratskim režimima.

“Ruska agresija na Ukrajinu nas je naučila da, kada su u pitanju autokratski režimi, moramo biti spremni na ekstremne scenarije“, rekao je nedavno Zigfrid Rusvirm za DW. Predsjednik Udruženja njemačke industrije upozorava da je zavisnost potrebno smanjiti, ističući uvoz poluprovodnika sa Tajvana i rijetkih metala iz Kine.

Zbog ponašanja Kine prema ratu Rusije u Ukrajini i njene agresivne retorike prema Tajvanu, koji Peking želi da stavi pod svoju kontrolu, zavisnost njemačke ekonomije od Kine postaje političko pitanje, ocjenjuje u nedavnoj analizi ekonomista Jirgen Mathes. Uprkos tome, ekonomske veze sa Kinom su se u prvoj polovini ove godine „razvijale ogromnom brzinom u pogrešnom pravcu“. Direktne investicije u Kini su, na primjer, u prvih šest mjeseci ove godine dostigle deset milijardi eura, što je rekordan iznos, jer bez obzira na geopolitički rizik, njemačke kompanije nastavljaju sa realizacijom svojih investicija. Pogotovo kada su u pitanju pojedine velike kompanije, iz hemijske ili automobilske industrije, koje su ove godine otvorile nove pogone u Kini.

Saslušanje u Parlamentu

Autor, međutim, smatra da je intervencija države – promjena ekonomske politike – potrebna kako bi se smanjio nesrazmjeran značaj Kine u nemačkoj ekonomiji. Na saslušanju u Bundestagu čule su se i poruke upozorenja: službe bezbjednosti se žale da se njihova upozorenja o rizicima koji dolaze iz Rusije i Kine predugo ignorišu. Kina se uzdiže da postane globalna sila, a ekonomija, društvo i politika u Njemačkoj su do sada bili previše naivni, doveli su sebe u „bolnu zavisnost“ od sile koja „odjednom više ne izgleda tako sklona“, upozoravaju Njemačke bezbjednosne službe koje Kinu dugoročno smatraju većim izazovom za njemačke interese od Rusije i njenog rata u Ukrajini: „Rusija je oluja, Kina je klimatska promjena“.

U odnosu na Rusiju i Kinu, uloga glavnih kritičara pripala je Zelenima, koji su, uz socijaldemokrate i liberale, dio tropartijske vladajuće koalicije. Njihova Analena Barbok je ministarka spoljnih poslova, a Robert Habek ministar ekonomije. Obojica se zalažu za promjenu kursa i smanjenje zavisnosti od Kine. Posebno je oštar Berbok, koji je još u stara vremena, u kampanji, bio znatno kritičniji od ostalih njemačkih političara prema Rusiji, Kini, Sjevernom toku itd.

“Prije svega, moramo da učimo iz grešaka naše politike prema Rusiji posljednjih decenija“, rekla je ona prije dvije nedelje na jednom forumu. Jednostrana ekonomska zavisnost, dodala je, „izlaže nas političkim ucjenama”, misleći prije svega na Rusiju i njenu energetsku ucjenu. Što se tiče Rusije, to je sada „proliveno mlijeko“ – što je urađeno, urađeno je – ali zato „moramo da se pobrinemo da ne ponovimo tu grešku, a to znači da ćemo to morati da uzmemo u obzir u našoj politici prema Kina“. Slično je govorila u intervjuu za Zidojče cajtung: lekcija koju treba izvući iz grešaka u politici prema Rusiji je da „više ne bude zavisni od bilo koje zemlje koja ne dijeli naše vrijednosti“.

List napominje da se njen ton razlikuje od onog koji se može čuti od kancelara Olafa Šolca, socijaldemokrate koji je na čelu tropartijske vlade, a koji se sprema za svoju prvu zvaničnu posjetu Pekingu. Upravo ovih dana Šolcov kabinet se našao usred političke bure zbog ulaska kineske kompanije “Cosco” u vlasničku strukturu Luke Hamburg.

Spor oko luke Hamburg

Odluka o prodaji udjela u kontejnerskom terminalu u luci Hamburg izazvala je podjele u saveznoj vladi jer je, prema pisanju medija, čak šest ministarstava želelo da blokira prodaju, očigledno iz straha da bi to povećalo strateški uticaj Kine, a zatim i ekonomsku zavisnost Nemačke.

„Luka Hamburg nije bilo koja, već jedna od ključnih luka, ne samo za nas kao naciju izvoznicu, već i za Evropu u cjelini“, upozorila je Berbok, dodajući da sa svakim ulaganjem u njemačku kritičnu infrastrukturu, treba se zapitati „šta bi za nas moglo značiti u nekom trenutku ako bi nam se Kina suprotstavila kao demokratiji i zajednici vrijednosti“.

Šolc, koji je i bivši gradonačelnik Hamburga, podržao je posao i na kraju je pronađeno kompromisno rješenje: prodaja nije blokirana, ali je “Cosko” dobio manji udio, što bi kineskoj kompaniji trebalo da omogući manji uticaj na poslovne odluke. Ali taj slučaj je bio lakmus test za njemačku politiku prema Kini. Test će biti prva kancelarova posjeta kineskom predsjedniku Si Đinpingu: Evropska unija, čiji su zvaničnici sve više zabrinuti zbog retorike Pekinga prema Tajvanu i popustljivosti prema Rusiji, nada se da će njemački kancelar poslati jasnu poruku iz Kine. I da najjača evropska ekonomija ovoga puta neće shvatiti lekciju tek kada se mlijeko prolije.