Planira se i uvođenje subvencija za iznajmljivanje praznih stanova za socijalno stanovanje, tako što će njihovi vlasnici dobiti smanjenja ili oslobađanja poreza na dohodak, dobit, PDV...
Vlada planira da do 2034. formira posebni fond koji će graditi i upravljati stanovima u državnom vlasništvu i koji će imati kancelarije na jugu, centralnom i sjevernom dijelu države, te da formira registar podstanara po opštinama, kako bi se regulisalo sivo tržište pri izdavanju stanova, pišu Vijesti.
Planira se i uvođenje subvencija za iznajmljivanje praznih stanova za socijalno stanovanje, tako što će njihovi vlasnici dobiti smanjenja ili oslobađanja poreza na dohodak, dobit, PDV... Po računici dobijenoj na osnovu podataka iz Popisa stanovništva tih stanova u državi ima 170.000. Namjera je da se vlasnicima ovih stanova uvedu i represivne mjere ako ne žele da ih iznajme, ali se ne navodi koje bi to mjere bile. Planirano je i donošenje Zakona o zakupu stanova, profesionalizuje posao upravnika zgrada koji mora imati licencu....
To je su neki od koraka predstavljeni u nacrtu Strategije stambene politike do 2034. godine, koju je Ministarstvo prostornog planiranja, urbanizma i državne imovine, kojim rukovodi ministar Slaven Radunović, stavilo na javnu raspravu do 24. decembra. Uz ovaj dokument na raspravi je i akcioni plan za narednu godinu.
Ekonomska komisija Ujedinjenih nacija za Evropu radiće studiju izvodljivosti o novom programu iznajmljivanja socijalnih stanova koja će se finansirati novcem Banke za razvoj Savjeta Evrope.
Osnovni cilj Vladine desetogodišnje strategije je obezbjeđivanje pristupačnog stanovanja za pojedince ili domaćinstva, koji iz socijalnih, ekonomskih i drugih razloga ne mogu riješiti stambeno pitanje. Pristupačno stanovanje podrazumijeva zakup stana po cijeni ispod tržišne, a dodjeljuje se po posebnim pravilima ili se omogućuje kupovina stana po povoljnijim cijenama, prenose Vijesti.
Ova Strategija ima četiri glavna cilja: poboljšanje regulatornih uslova za stanovanje, unapređenje kvaliteta, povećanje dostupnosti pristupačnog stanovanja i formiranje bolje politike iznajmljivanja.
“Jedan od izazova sa kojima se Crna Gora suočava je nepostojanje posebnog organa za izgradnju, održavanje i upravljanje stambenim fondom na državnom nivou. Zamisao je da ovakva institucija, kao krovna i centralna u ovoj oblasti, upravlja fondom, generiše sve prihode i distribuira ih na održavanje postojećih i izgradnju novih stanova u državnom vlasništvu. Ovaj cilj je povezan sa unapređenjem zakonodavnog okvira, budući da svim aktivnostima u vezi sa formiranjem organa prethodi stvaranje zakonskih uslova. Krajnji cilj koji se teži dostići u toku trajanja ovog strateškog dokumenta je zvanično uspostavljanje ovog organa sa formirana tri regionalna centra na sjevernom, centralnom i južnom nivou”, piše u dokumentu.
Preporuka svih institucija na nivou Evropske unije je, kako se navodi u Strategiji, da se stvori i razvije rentalni sektor kako bi se riješila stambena pitanja za mlade, socijalno ugrožene i druge. Privatnici, kako piše, stanove ne grade zbog rješavanja stambenih pitanja građana, pa se može primjeniti zapadni sistem odnosno da se obezbjeđenje dovoljnog broja stanova u javnom sektoru radi preko zakupa.
Podaci iz popisa stanovništva, domaćinstava i stanova iz 2023. godine pokazuju da na teritoriji Crne Gore ima oko 170.000 praznih stanova, pa se predlaže da se zbog manjka pristupačnih stanova za izdavanje, svi raspoloživi slobodni stanovi stave na rentiranje. Ističe se da će Ekonomska komisija Ujedinjenih nacija za Evropu za to raditi studiju izvodljivosti o novom programu iznajmljivanja socijalnih stanova, te da će je finansirati Banka za razvoj Savjeta Evrope.
“Takođe, zbog manjka pristupačnih stanova na rentalnom tržištu, radiće se i na uvođenju kako podsticajnih mjera, tako i represivnih, odnosno na uvođenje podsticajnih mjera za iznajmljivanje nekorišćenih stanova u smislu smanjenja ili oslobađanja poreza na dohodak, dobit, PDV... vlasnicima nekorišćenih stanova i uvođenje finansijskih opterećenja za vlasnike nekorišćenih (praznih) stanova, koji ne žele da ih iznajmljuju ili ih iznajmljuju na crno”, piše u Strategiji.
Održavanje stambenih zgrada je, kako se navodi, loše i upravljanje njime nije dovoljno efikasno pa ni građani nisu upoznati sa svojim pravima i obavezama. Zato se osim podizanja svijesti uz izmjenu propisa, planira uvođenje profesionalnog upravnika za stambenu zgradu. Cilj je da se upravljanje prepusti osobi ili kompaniji koja će biti licencirana za poslove upravljanja, kako bi se obezbijedila veća efikasnost i veća sigurnost. U Strategiji piše i da treba jačati kapacitete inspektora za stanovanje i edukacije, s obzirom na to da oni prate primjenu zakona.
Osim toga, planirano je i formiranje baze podataka o podstanarima i to po opštinama, kako bi se regulisalo sivo tržište pri izdavanju stanova. Navodi se i da će se raditi analiza podataka iz popisa, jer Uprava za statistiku nije objavila sve podatke po opštinama, odnosno koliko je podstanara, koje su starosti i nivoa obrazovanja i koji je prosječni broj članova u porodicama. Planirano je da se ovi podaci uvrste u Strategiju, prije nego budu objavljeni u prva tri mjeseca 2025. godine.
Strategijom se planira smanjenje visokih troškova za struju i druge dadžbine, kroz veću energetsku efikasnost domova. Navodi se da je nedostatak energetske efikasnosti i visoki troškovi direktno utiču na pojavu energetskog siromaštva.
“Ministarstvo energetike planira da u 2025. godini započne izradu Studije o unapređenju energetske efikasnosti zgrada koja će predstavljati Strategiju dugoročne obnove zgrada. Cilj donošenja navedene studije je smanjenje troškova grijanja i povećanja komfora u domaćinstvima, kroz uvođenje novčane podrške koja bi uključivala uvođenje namjenskih državnih i lokalnih programa subvencionisanja za uštedu energije u privatnim domaćinstvima i korišćenje obnovljivih izvora energije, čime bi se doprinijelo smanjenju energetskih potreba, kao i korišćenje sunčeve energije i savremenih oblika biomase (peleta, briketa, sječke), odnosno čime bi se smanjilo energetsko siromaštvo. Neki od programa bi trebalo da obuhvate beskamatne kredite za ugradnju sistema grijanja na biomasu, instalaciju fotonaponskih solarnih sistema u udaljenim ruralnim oblastima, beskamatne kredite za poboljšanje energetskih karakteristika zgrada i subvencije za ugradnju solarnih sistema u nove zgrade, kroz smanjenje lokalnih komunalnih taksi”, ističe se u ovom dokumentu.
Za napredak u stanovanju u Crnoj Gori, ključno je i kako se navodi, mijenjati zakone ili donijeti nove kako bi se uredila pitanja koja nisu utvrđena postojećim propisima, ali i kako bi se riješile poteškoće i nejasnoće. Navodi se da se najveći dio zakonskih obaveza odnosi na opštine, ali da njima nedostaje politička volja i novac, dok se decentralizacija pokazala kao neefikasna.
Ističe se da se Strategijom treba obezbijediti socijalna sigurnost domaćinstava sa niskim primanjima, pa se s obzirom na to da država treba da gradi stanove, mora formirati nacionalni stambeni fond, koji će biti regulisan kroz Zakon o zakupu stanova. Osim toga, opšti Zakon o zakupu stanova, primjenjivao bi se na sve zakupe i uvećao pravnu sigurnost u ovom sektoru na slobodnom tržištu, a njime se kako piše, može propisati i model javno-privatnog partnerstva sa podsticajima za investitore, koji bi gradili stanove za davanje u zakup uz olakšice i podršku države, pišu Vijesti.
Ministarstvo urbanizma će izvještaje o napretku na Strategiji, slati Vladi na godišnjem nivou na usvajanje. Osim toga, planirano je i srednjoročno ocjenjivanje napretka i to za posljednja tri mjeseca 2029. godine, dok će se konačna procjena raditi 2034. godine, kako bi se vidjelo šta je postignuto.
Donošenje Strategije je planirano nakon što je prethodna istekla 2021. godine, ali piše da se plan nije mogao formulisati zbog manjka podataka iz popisa, pa je proces odložen.
U analizi slabosti i snaga (SWOT) stambenog sektora u Crnoj Gori koja je u dokumentu, ističe se da je pozitivno što je zakonski okvir usaglašen sa EU, da postoji usklađenost sa domaćim i međunarodnim strateškim dokumentima, što postoji iskustvo u oblasti izgradnje, održavanja i upravljanja ovim stambenim fondovima i program socijalnog stanovanja, što se povećava interesovanje građana...
“Među slabostima su nedovoljan institucionalni kapacitet i neodgovarajuća organizaciona struktura za sprovođenje programa socijalnog stanovanja, nedovoljan broj stanova u vlasništvu države, nepotpuna prostorno-urbanistička dokumentacija nižeg reda, nedostatak kontinuiranog finansiranja, nepostojanje baze podataka o stambenim potrebama i mogućnostima, nedovoljno brzo ažuriranje katastra, neadekvatna ulaganja u održavanje i gradnju stanova, izostanak adekvatne politike upravljanja unutrašnjim migracijama, mentalitetski i kulturolški obrasci o posjedovanju stana kao prepreka drugim modelima adekvatnog stanovanja sponzorisanim od države”, ističe se među slabostima domaćeg stambenog sektora.
Oblast socijalnog stanovanja u Crnoj Gori je regulisana Zakon o socijalnom stanovanju, pa to pravo mogu da ostvare građani koji nemaju stan ili drugi objekat za stanovanje, odnosno oni čiji stan nije odgovarajućeg standarda i koji sebi ne mogu da ga obezbijede. Po dokumentu, prioritet u ovim slučajevima imaju samohrani roditelji, osobe sa invaliditetom, građani preko 67 godina života, mladi koji su bili djeca bez roditeljskog staranja, porodice sa djecom sa smetnjama u razvoju, pripadnici Roma i Egipćana, raseljena lica, interno raseljena lica s Kosova koja borave u Crnoj Gori...
Nacionalna stambena strategija za period od 2011. do 2020. godine je realizovana na nivou od 72 odsto, u odnosu na planove.
Ta strategija je imala tri cilja, povećanje dostupnosti stanova domaćinstvima koja na tržištu ne mogu da riješe svoje potrebe, podrška razvoju rentalnog sektora i unapređenje sistema upravljanja i održavanja stambenog fonda.
“Strategija nije doprinijela podršci razvoju rentalnog sektora, naročito što u periodu važenja dokumenta nije povećan broj stanova za zakup koji je u državnom vlasništvu, zato je ovaj prioritetni cilj predviđen i ovim strateškim dokumentom. Polazeći od sveobuhvatne analize, ostvareni stepen realizacije iznosio je 72 odsto”, ističe se u novoj Strategiji, pišu Vijesti.