Predsjednika i članove centralne izborne komisije biraće Skupština nakon sprovedenog javnog konkursa.
Ako opštinska izborna komisija ne vrši poslove iz svoje nadležnosti, CIK ih može preuzeti.
Član CIK-a ne može biti član ili funkcioner partije, osoba koja je u posljednjih pet godina bila poslanik ili odbornik.
Nacrtom izmjena Zakona o izboru odbornika i poslanika, koji bi danas trebalo da razmatra Odbor za izbornu reformu, predviđeno je formiranje centralne izborne komisije (CIK) čije bi članove, koji neće moći da budu u strankama, birao parlament nakon javnog konkursa.
Prema nacrtu, u koji su “Vijesti” imale uvid, CIK bi trebalo da zamijeni postojeću Državnu izbornu komisiju (DIK), i imao bi predsjednika i četiri člana.
”Predsjednika i članove Centralne izborne komisije bira Skupština, na predlog radnog tijela Skupštine nadležnog za izbor i imenovanja nakon sprovedenog javnog konkursa”, piše u dokumentu.
CIK će, kako je objašnjeno, preuzeti poslove, sredstva, obaveze, dokumentaciju i zaposlene u stručnoj službi DIK-a.
“Zaposleni iz prethodnog stava koji ne budu raspoređeni u skladu sa aktom o unutrašnjoj organizaciji i sistematizaciji Državne izborne komisije, ostvaruju prava i obaveze zaposlenog za čijim radom je prestala potreba, u skladu sa zakonom kojim se uređuju prava, obaveze i odgovornosti državnih službenika i namještenika”, navedeno je.
DIK, prema Zakonu o izboru odbornika i poslanika, ima predsjednika i deset članova. Šefa DIK-a bira parlament nakon sprovedenog konkursa, dok su članovi predstavnici parlamentranih partija (po četiri iz vlasti i opozicije i jedan predstavnik partija manjinskih naroda), dok je jedan član predstavnik nevladinog sektora i univerziteta, kog Skupština bira na osnovu konkursa.
CIK može preuzeti nadležnost OIK-a
CIK će se birati na period od šest godina, a prema nacrtu, raspisivaće lokalne izbore (redovne i vanredne), što je do sada bilo u nadležnosti predsjednika države.
Dokumentom je predviđeno da svi lokalni izbori (u jednom danu) budu održani 2027. godine, a precizan termin trebalo bi da utvrdi Odbor za izbornu reformu. To znači da je neophodno pomjeranje svih izbora na lokalu koji bi trebalo da budu održani prije 2027, odnosno produžavanje mandata vlastima u tim lokalnim samoupravama.
Do kraja ove godine trebalo bi da budu održani izbori u Cetinju, Mojkovcu i Petnjici, a sljedeće godine u Žabljaku, Tivtu, Plužinama, Bijelom Polju, Šavniku, Baru, Danilovgradu, Kolašinu, Pljevljima, Zeti, Plavu i Rožajama.
Novina u nacrtu je i to što će “u slučaju da opštinska izborna komisija ne vrši poslove iz svoje nadležnosti, Centralna izborna komisija preuzeti nadležnost opštinske izborne komisije (OIK)”.
DIK nema tu nadležnost. Dio javnosti pozivao je tu instituciju da preuzme ovlašćenja OIK-a, kako bi se spriječile blokade okončanja izbornih procesa na lokalu. Konkretno - izbora u Šavniku, koji su počeli 23. oktobra 2022. godine, ali još nijesu okončani jer članovi tamošnjeg OIK-a ne mogu da donesu odluku o njihovom ponavljanju na dva birališta.
Predloženo je i da nadležni skupštinski odbor pokrene postupak izbora CIK-a u roku od 60 dana od stupanja na snagu izmjena zakona.
“Predsjedniku i članovima Državne izborne komisije izabranim u skladu sa Zakonom o izboru odbornika i poslanika, mandat traje do izbora Centralne izborne komisije”, piše u nacrtu.
Članovi moraju biti pravnici s iskustvom
Prema dokumentu, u koji su “Vijesti” imale uvid, predsjednik i članovi CIK-a moraju, između ostalog, imati najmanje VII1 nivo kvalifikacije obrazovanja iz oblasti pravnih nauka, najmanje deset godina radnog iskustva u struci, od čega najmanje pet godina iskustva iz oblasti izbora, izbornog i političkih sistema, pravosuđa i zaštite ljudskih prava.
Za predsjednika i člana CIK-a ne može biti izabrana osoba koja je u posljednjih pet godina obavljala ili obavlja funkciju poslanika ili odbornika, predsjednika ili potpredsjednika opštine, gradonačelnika ili zamjenika gradonačelnika Glavnog grada ili Prijestonice ili je bila član Vlade Crne Gore. Takođe, predsjednik i član CIK-a ne može biti član ili funkcioner partije, zatim pravosnažno osuđeni za krivično djelo protiv službene dužnosti, korupcije, prevare, krađe...
Nadležni skupštinski odbor je dužan da najkasnije šest mjeseci prije isteka mandata predsjedniku i članovima CIK-a počne postupak izbora novog sastava. Odbor će obrazovati komisiju za sprovođenje izbora predsjednika i članova CIK-a, koja će imati pet članova, i to dva predstavnika Skupštine (jedan iz vlasti, jedan iz opozicije) i po jednog predstavnika Udruženja sudija, Univerziteta Crne Gore i nevladinih organizacija koje se bave izbornim procesom.
Predlog liste kandidata komisija dostavlja nadležnom odboru koji je dužan da u roku od 15 dana od dostavljanja predloga liste kandidata utvrdi konačnu listu i dostavi je Skupštini na razmatranje i odlučivanje.
“Ako nadležni odbor u roku ne utvrdi listu kandidata za izbor predsjednika i članova Centralne izborne komisije, Skupština će utvrditi tu listu na osnovu predloga liste kandidata sačinjenog od strane Komisije i donijeti odluku o izboru predsjednika i članova CIK-a na prvoj narednoj sjednici, bez predloga nadležnog odbora”, navodi se u Nacrtu.
Prema nacrtu, predsjedniku i članu CIK-a prestaje mandat prije isteka vremena na koje su izabrani podnošenjem ostavke, gubitkom crnogorskog državljanstva, zbog trajnog gubitka radne sposobnosti, ispunjavanjem uslova za prestanak radnog odnosa po sili zakon, ako su pravosnažno osuđeni ili razrješenjem.
U dokumentu piše da se predsjednik i član CIK-a razrješava ako se utvrdi da je u postupku izbora dao o sebi netačne podatke ili propustio da iznese podatke i okolnosti koje su bitne za izbor, ako se naknadno utvrdi da ne ispunjava uslove za tu poziciju.
Sjednica odgođena jer nijesu došli svi članovi Odbora
Sjednica Odbora za izbornu reformu, koja je bila zakazana za juče i na kojoj je trebalo da budu razmatrani nacrti izmjena Zakona o izboru odbornika i poslanika i Zakona o finansiranju političkih subjekata i izbornih kampanja, odgođena je za danas, saopšteno je iz Skupštine.
“Odluka o odlaganju donesena je zbog nemogućnosti obezbjeđivanja prisustva punog sastava poslanika iz redova vlasti i opozicije, usljed prethodno preuzetih obaveza i intenzivnih aktivnosti u okviru tekuće parlamentarne agende”, navodi se u saopštenju objavljenom na sajtu Skupštine.
Nacrtom izmjena Zakona o finansiranju političkih subjekata i izbornih kampanja, predviđeno je povećanje izdvajanja iz budžeta za redovan rad parlamentarnih stranaka na 0,8 odsto, umjesto dosadašnjih 0,5 odsto tekućeg budžeta.