Zahvaljujući svom razvoju, vještačka inteligencija je postala tehnologija koja ubrzano utiče na rast i transformaciju velikog broja industrija.
Trenutno jedna od najpopularnijih i široko primjenjivanih AI funkcija jeste generisanje slika, po čijoj upotrebi su najpoznatije platforme DALL-E (dostupan i na Chat GPT) i MidJourney. Rad ovih tehnologija postaje sve detaljniji, maštovitiji i bliži vizuelnim prikazima koje je stvorila ljudska ruka.
Međutim, kako ove slike postaju sveprisutnije, postavljaju se pitanja kako ova djela uklopiti u zakonske okvire i riješiti pravne zamke koje dolaze sa upotrebom vještačke inteligencije?
Pravna pitanja oko autorskih prava
Prvi izazov predstavlja pitanje autorskih prava, jer ako AI stvori sliku na osnovu hiljada umjetničkih dela koja su korišćena za obuku modela, da li je vlasnik prava korisnik koji je unio instrukcije, programer koji je kreirao algoritam ili sam program?
Zakonski okviri za ovakve situacije još uvek nisu potpuno razvijeni.
Slučaj slike „Nebeska opera”
Umjetnik Džejsona Metjua Alen je 2022. uz AI alat, koristeći više od 600 upita (promptova), generisao sliku „Nebeska opera”, ali je Zavod za autorska prava SAD odbio njegov zahtev za registraciju. Ova odluka je donijeta zato što je delo sadržalo „više od minimalno dozvoljene količine” sadržaja generisanog od vještačke inteligencije, što prema američkom zakonu o autorskim pravima ne ispunjava uslove za zaštitu.
AI i kršenje autorskih prava
Drugo važno pitanje jeste korišćenje podataka za obuku AI modela. Algoritmi za generisanje slika oslanjaju se na ogromne količine vizuelnih podataka, što uključuje i slike sa interneta koje su zaštićene autorskim pravima. Ovo može dovesti do nezakonitog kopiranja i zloupotrebe originalnih umetničkih dela.
Odgovornost i regulativa za zloupotrebu AI generisanih slika
Odgovornost za zloupotrebu AI generisanih slika zahtijeva pravnu pažnju. AI generisane slike su već korišćene za kreiranje lažnih profila ili za manipulaciju javnim mnjenjem, zbog čega se i postavlja pitanje ko bi trebalo da snosi odgovornost – kompanije koje razvijaju AI tehnologiju, korisnici koji je koriste ili platforme koje distribuiraju te slike.
Zakonodavci se suočavaju sa izazovom kako uspostaviti jasna pravila koja će balansirati između inovacija i sprečavanja zloupotreba. Pojedine kompanije su i same preuzele inicijativu, kao na primer Getty Images, koja je podnijela tužbu protiv kompanije koja koristi AI modele za kreiranje slika, tvrdeći da su slike iz njihove baze podataka korišćene bez dozvole.
Etika i transparentnost u korišćenju AI-ja
Kako bi se izbjegle zloupotrebe, neki stručnjaci predlažu uvođenje pravila koja bi obavezala na jasno označavanje AI generisanih slika. Ovaj pristup bi omogućio veću transparentnost, tako da publika može da zna kada gleda sliku koju je kreirala veštačka inteligencija, a ne čovjek. Transparentnost može pomoći u jačanju poverenja između kreatora, korisnika i potrošača i smanjiti etičke dileme u vezi sa pravom umetničkom zaslugom.
Zaključak
AI generisanje slika donosi mnoge prednosti u kreativnom svijetu, ali isto tako pokreće i brojne pravne i etičke dileme. Kako tehnologija napreduje, neophodno je stvoriti pravni okvir koji će zaštititi prava umjetnika, osigurati preuzimanje odgovornosti za zloupotrebe i omogućiti inovacije u ovoj oblasti.
Izazov leži u pronalaženju ravnoteže između podsticanja tehnološkog razvoja i zaštite intelektualnog vlasništva, kao i u obezbjeđivanju etičkih standarda u korišćenju vještačke inteligencije. Samo uz jasne regulative i odgovorno korišćenje vještačke inteligencije možemo iskoristiti njen potencijal na najbolji mogući način.