Sistemski eritemski lupus je hronična autoimuna bolest vezivnog tkiva koja napada različite organe u telu kao što su koža, zglobovi, krv, bubrezi, zato je i naziv sistemski.
Pojava ovog oboljenja je posledica poremećaja u imunskom sistemu, koji umesto da štiti telo od virusa i bakterija napada sopstvena tkiva u organizmu.
Faktori za nastanak ove bolesti su mnogobrojni, a istraživanja pokazuju da oboli jedna od 2.000 osoba. Lupus se uglavnom javlja kod mladih žena koje čak od šest do 10 puta češće obolevaju nego muškarci.
Kako dolazi do pojave lupusa? Šta uzrokuje njegovu pojavu, genetski faktor ili okolina i način života?
Da bi došlo do pojave bolesti, neophodno je da se steknu uslovi, a to je udruživanje ili kombinacija više unutrašnjih i spoljašnjih faktora kao što su: nasleđe tj. prisustvo određene genetske konstitucije, uz postojanje hormonske nestabilnosti, virusne i bakterijske infekcije, izlaganje određenim lekovima, izlaganje sunčevoj svetlosti. Suština je da dolazi do stvaranja antitela koja greškom napadaju zdrave organe i tkiva, antigene domaćina, prouzrokujući hronično imunološki posredovano zapaljenje i posledično oštećenje. Međutim, kao i u slučaju drugih autoimunih oboljenja, tačan uzrok nastanka sistemskog eritemskog lupusa nije poznat.
Koji simptomi prate pojavu lupusa?
Simptomi lupusa mogu biti različiti. Ne postoje dva ista slučaja sa identičnim kliničkim znacima bolesti, već postoji širok spektar simptoma. Pojava povišene telesne temperature, osipa - naročito nakon izlaganja suncu, bolovi u zglobovima, malaksalost, gubitak telesne težine, umor, ukazuju na to da bi pacijent trebalo da obavi ispitivanja na sistemski eritemski lupus. U nekim slučajevima pacijenti se, takođe, žale na bolove u mišićima, uvećanje limfnih čvorova, a kod nekih se pojava lupusa manifestuje i crvenilom u vidu leptira koji se javlja simetrično na gornjim polovinama obraza i grebenu nosa. Pored lica, crvenilo se može pojaviti na šakama, dekolteu, stopalima.
U kojoj meri tegobe koje uzrokuje lupus utiču na svakodnevni život?
Kvalitet života bolesnika sa lupusom može biti narušen u zavisnosti od forme i težine bolesti. Bolovi u zglobovima, mišićima, umor i druge tegobe svakako ometaju svakodnevni život bolesnika. Međutim, ukoliko je bolest u remisiji odnosno u mirnoj fazi, pacijent gotovo normalno može da se bavi umerenim fizičkim aktivnostima.
Koje vrste lupusa postoje?
Postoji nekoliko vrsta ove bolesti. Lupus eritematodes ili sistemski lupus je sistemska zahvaćenost tkiva i organa, i mnogo je teža forma lupusa od ostalih kožnih formi. Najčešće napada kožu i zglobove ali i krvne ćelije, srce, pluća, bubrege. Zatim postoji diskoidni eritemski lupus, ili kožni oblik lupusa koji je ograničen na predeo kože. Odlikuje se osipom koji se pojavljuje na licu, vratu i koži glave. Lekovima izazvan ili medikamentozni eritemski lupus nastaje nakon izlaganja organizma određenim lekovima kao što su na primer, oni za lečenje povišenog krvnog pritiska i srčane aritmije, ali može nastati i zbog mnogih drugi medikamenata. Njegovi simptomi su slični onima u sistemskom eritemskom lupusu, ali se oni nakon prestanka uzimanja lekova povlače. I na kraju u nekim slučajevima javlja se neonatalni, ili lupus kod novorođene dece, ali je on veoma redak. On nastaje kada majka produkuje autoantitela na sopstveni plod, pa nerođeno dete i novorođenče može imati osip kože, a nekada se mogu javiti i komplikacije na srcu i poremećaj u broju krvnih zrnaca.
Koji se lekovi koriste za ublažavanje simptoma?
Terapija sistemskog eritemskog lupusa zavisi od aktivnosti bolesti i od toga koji je organski sistem pogođen. Terapija lekovima podrazumeva davanje glikokortikoida kao prvog terapijskog pristupa, zatim rano uvođenje ciklofosfamida ukoloko se radi o oštećenjima bubrega i CNS-a, kao i drugih cititoksičnih lekova (azatioprin, mikofenolat, mofetil). U početnim ili blažim slučajevima daju se i nesteroidni anitiinflamacioni lekovi, a nezaobilazni su i antimalarici. U novije vreme koriste se biološka terapija monoklonskim antitelima. Prilikom lečenja vodi se računa i o fotoprotekciji, tj. pacijentima se savetuje izbegavanje sunčeve svetlosti i korišćenje zaštitnih krema za kožu. Od velike je važnosti da oni vode računa i pravilnom režimu života. To podrazumeva prevenciju infekcija, pravilno izbalansiranu ishranu kao i bavljenje umerenom fizičkom aktivnošću.
U kojim godinama se javlja
U većini slučajeva lupus se razvije u periodu između 15. i 44. godine, a statistike pokazuju da se kod oko 15 odsto pacijenata bolest pojavi do 18. godine života. Od lupusa žene češće obolevaju nego muškarci, i to u odnosu devet prema jedan.
Koliko teško se dijagnostikuje ova bolest?
Postojanje određene simptomatologije kao i prisustvo određenih kliničkih znakova mogu postaviti sumnju da se radi o nekoj od autoimunih bolesti vezivnog tkiva, ili lupusu, pa odgovarajuće testiranje u tom pravcu može dovesti do ispravne dijagnoze. Najvažnije je misliti na mogućnost postojanja takvih oboljenja i samim tim dijagnoza ne bi trebalo da predstavlja problem.
Koliki je očekivani životni vek osoba sa ovom bolešću?
Poslednjih godina je preživljavanje i prognoza bolesnika sa lupusom značajno poboljšana zbog brže i bolje dijagnostike kao i modernog načina lečenja svim dostupnim lekovima. Životni vek pre svega zavisi od forme bolesti, ali više od 90 odsto obolelih živi duže od 10 godina. Najčešći uzroci koji dovode do ranije smrti su: bubrežna insuficijencija, infekcije, neke manifestacije lupusa centralnog nervnog sistema, a naročito cerebrovaskularna krvarenja.
Kako izgleda testiranje na lupus?
Dijagnoza lupusa zasniva se na proceni subjektivnih simptoma, objektivnih znakova i rezultata testova. Rade se standardne analize krvi i mokraće, zatim biohemijske analize i imunološki testovi. Takođe kod nekih pacijenta se radi i biopsija kože i bubrega, EKG, ispitivanje plućne funkcije,EEG, radiografija i ultrasonografija pluća, srca i abdomena.
Da li osobe sa genetskim predispozicijama za dobijanje lupusa mogu da spreče njegov nastanak?
Da bi došlo do nastanka lupusa, neophodna je kombinacija genetske predispozicije i faktora spoljašnje sredine kao što su infekcije, virusi, lekovi, UV zračenje, hormonski status. Na neke od ovih činilaca se ne može uticati, pa je teško reći kada i koja kombinacija uticaja može dovesti do nastanka bolesti, jer je problem multifaktorijalan i individualan.
Trudnoća je moguća, ali...
Trudnoća kod bolesnica sa lupusom nosi veliki rizik od nastanak zdravstvenih komplikacija tokom trudnoće, ali i kod trudnice i njenog novorođenčeta. Međutim, u praksi je bilo žena koje su iznele zdravu trudnoću do kraja, uz prethodnu procenu rizika i konstantno savetovanje i praćenje nadležnog imunologa i ginekologa.