Region

ZAŠTO JE TITO SLAVIO 25.MAJ KAO SVOJ DRUGI ROĐENDAN: Prije 77 godina počela je operacija Konjićev skok!

Autor Gordana Bojanić Izvor Kurir

Dan mladosti koji je bio veoma važan praznik u nekadašnjoj Socijalističkoj Federativnoj Republici Jugoslaviji obilježavao se kao rođendan doživotnog predsjednika Josipa Broza Tita.

Izvor: Profimedia

Tog dana na Stadionu JNA svečano je dočekivana "Štafeta mladosti" koje je predavana posle sleta drugu Titu. Taj ceremonijal je trajao i posle Titove smrti, samo je u ruke štafetu preuzimao jedan od članova kolektivnog predsjedništva i tako do 1989. kada je nestala i Štafeta mladosti i slet, ali i pioniri. Jugoslavija koja se veselila za ovaj praznik se dvije godine kasnije raspala u kravovaom bratoubilačkom i građanskom ratu.

Inače, osim Titovog rođendana kao "Dana mladosti", ovaj datum se poklopio i sa njemačkim desantom na Drvar koji je počeo takođe 25. maja 1944. kada je Tito uspio za dlaku da izbjegne hvatanje posle desanta njemačkih padobranskih jedinica u operaciji koja je u istoriji poznata kako Konjićev skok (njemački Rösselsprung).

Na današnji dan navršava se 77 godina od početka velike ratne vojne operacije njemačkog Vermahta- Bitka za Drvar. Sam desant je bio operativni dio velike taktičke zamisli Vermahta sa glavnim ciljem da se uništi Vrhovni štab NOV i POJ i njegov Vrhovni komandant - Maršal Jugoslavije Josip Broz Tito- lider Narodno oslobodilačkog pokreta".

Tito je trebao da bude uhvaćen živ i da se prebaci u Njemačku Vrhovnu komandu u Rastenburgu, direktno na noge Hitleru.

Naredbu za izvođenje velike ratne operacije uništenja komande partizanskih jedinica izdao je lično Adolf Hitler, sa zadatkom da se uništi rukovodstvo NOB-a, maršal Tito uhvati živ i paralizuje oslobodilački pokret u cjelini. Operaciji je dat naziv "Reselšprug" - "Konjićev skok", čija je idejna strateška zamisao formirana 04.02.1944. u Hitlerovom glavnom štabu u Rastenburgu.

Uloga Oto Skorcenija

U planiranje operacije uključen je bio i legendarni komandant njemačkih komandosa Otto Skorzeny, koji je posle spektakularne akcije spasavanja Musolinija bio na vrhuncu slave. Skorzeny je u proljeće 1944. doputovao u Beograd gdje je komandantu sektora generalu Lotaru von Rendulicu iznio svoj plan. Skorzeny je namjeravao odrediti grupu odabranih i vrhunski obučenih komandosa koji bi se ubacili u partizanske redove i izvršili tihu likvidaciju Tita i neprimjetno se povukli. Von Rendulic je smatrao da je taj plan previše fantastičan i teško izvodiv pa ga je odbio.

Savjetovanje njemačke komande i Štaba Druge oklopne armije o realizovanju operacije, u Vrnjačkoj Banji je održano 17. maja. Naređenje sa izvršnom naredbom za izvođenje operacije izdato je 22. maja, a samo naređenje o početku operacije 23. maja 1944.

Tri mjeseca ranije prije početka operacije, Josip Broz Tito zajedno sa načelnikom Vrhovnog štaba, generalom Arsom Jovanovićem, strategom i taktičarem odlučujućih bitaka NOV i POJ prebacio je komandu iz grada Drvara u Drvarsku pećinu. U operativnom dijelu Vrhovnog štaba pored Tita i Arse bili su general Ivo Rukavina, načelnik Operativnog odjeljenja, i pukovnik Vjekoslav Klišanić, načelnik Obavještajnog odjeljenja. Ostali organi Vrhovnog štaba: Odjeljenje za vezu, čiji je načelnik bio školovani pilot i radiotelegrafista i osnivač Ratne oficirske škole Vrhovnog štaba, Veljko Dragićević, Ekonomsko odjeljenje, Sanitetsko odjeljenje, Artiljerijsko, Tehničko, Šifrantsko, OZN-a (Odjeljenje za zaštitu naroda), nalazili su se u samom gradu Drvaru.

Obezbjeđenje Vrhovnog štaba zajedno sa obezbjeđenjem Anglo-američke i Sovjetske vojne misije bila je dužnost pratećeg bataljona Vrhovnog štaba pod komandom Milorada Jankovića, kapetana i političkog komesara Dragutna Božovića, kapetana, u sastavu 400 boraca i jednim konjičkim eskadronom. Inženjerijska brigada Vrhovnog štaba bila je razmještena u Drvaru - dva bataljona, dok su ostala dva bila u Bosanskom Petrovcu i Potocima.

U Drvaru se nalazio CK KPJ i CK SKOJ-a, te NKOJ i nekoliko članova AVNOJ-a, Viši vojni sud, zajedno sa slušaocima radiotelegrafskog i šifrantskog kursa, bolnica, štamparija, kao i uredništvo "Nove Jugoslavije", "Tanjuga", Komanda mjesta i Komanda područja Drvar, i grupa ratnog pozorišta "Narodno oslobođenje", zajedno sa Oficirskom školom Vrhovnog štaba.

Početak operacije

Padobranski desant započeo je 25. maja u 6 časova ujutro, a njemačke padobranske jedinice bile su podijeljene u četiri borbene grupe: "Panter" , "Crveni", "Zeleni" i "Jurišnik". Vazdušnim snagama 500. SS padobransko-lovačkog bataljona priključile su se jedinice Druge oklopne armije, prvi puk Brandergurg, 373. pješadijska divizija, Borbene grupe "Vilam" i "Lapac", 92. motorizovani Granedirski puk, tri borbene grupe Sedme SS Brdske divizije, 105. SS izviđački bataljon i 21. Oklopna granedirska divizija, u ukupnom sastavu od 160.000 pripadnika SS.

Cjelokupnu operaciju strateški i operativno pratio komandant Druge okolopne armije general-pukovnik dr Lotar Rendulic, koji je imao veliko Hitlerovo povjerenje.

Operacija "Konjićev skok" započela je snažnim bombardovanjem, a potom spuštanjem vazdušnog desanta na Drvar - 200 letilica i 170 jedrilica sa ukupno 780 padobranaca, i koncentričnim dejstvima njemačkih i kvislinških snaga. U prvom talasu padobranaca iskrcano je 654 vojnika, a paralelno s desantom započela je i kopnena operacija u kojoj su se različite vojne jedinice uputile prema Drvaru iz devet pravaca u čemu su uz njemačke sudjelovale i oružane snage ND Hrvatske, dok su četnici obezbjeđivali putni pravac Knin - Bosansko Grahovo.

Procjena Vrhovnog štaba je bila da se Maršal Tito odmah izvuče iz pećine i dislocira na drugo bezbjednije mjesto, ali je to Josip Broz odbio, dobro procijenivši operativnu situaciju i izdavši nova naređenja za odbranu Drvarske pećine, pri čemu je izvršena evakuacija svih zatečenih ljudi i arhivske građe u njoj.

U pećini su ostali samo Tito, Arso Jovanović, Aleksandar Ranković, Veljko Dragićević i general Sreten Žujović. U sukobu sa njemačkim padobrancima poginuo je načelnik Odjeljenja za vezu Vrhovnog štaba Veljko Dragićević, a sva šifrantska radio-telegrafska baza sa signalima bila je uništena, pa su generali Ranković i Jovanović izdali naredbu da se cjelokupna komunikacija sa operativnim štabovima NOV i POJ izvodi putem kurira, koji su u tim trenucima, izvršili veliko herojsko djelo.

Poslije izvjesnog vremena, članovi Vrhovnog štaba napustili su Drvarsku pećinu i sklonili se na bezbjednije mjesto - u rejon Mandića mosta, zajedno sa Kardeljem, Milentijem Popovićem, Ivanom Milutinovićem, generalom Mirkom Jovanovićem i Titovim ličnim pratiocem Nikolom-Nikicom Prljom.

Velika vazdušna operacija - Desant, zajedno sa pridruženim kopnenim snagama nastavila je svoju ofanzivu u bici za osvajanje Drvara koja je trajala sve do 2. juna, ali koju su jedinice VI Ličke divizije I, V i VIII proleterskog korpusa, oficirski baraljon škole Vrhovnog štaba herojski odbranile.

Spektakularni lov na Josipa Broza doživeo je neuspjeh. Operacijom Konjićev skok privremeno je bio uništen partizanski teritorij u zapadnoj Bosni. Njemački padobranci su zarobili veliki broj naoružanja, municija i druge opreme koje su partizanima vazdušnim mostom dopremili saveznici, a njemački vojnici su kasnije ponosno pokazivali i Titovu paradnu uniformu koju ovaj nije uspio obući za svoj rođendan.

U operaciji su uništene i savezničke vojne misije koje su u Drvaru imali SSSR, SAD i Veika Britanija. U operaciji je poginulo između 213 i 343 pripadnika Vermahta, dok su procjene partizanskih gubitaka kreću od 247, pa sve do 1916.

Brigadir Otto Kumm, komandant 7. SS divizije, sastavio je o operaciji „Konjićev skok" izvještaj na dvadeset stranica.