U više od 30 centara u svijetu trenutno se radi na pronalaženju vakcine protiv virusa SARS-COV2, a jedino što se zasad pouzdano zna jeste da virus ima poprilično fiksnu strukturu, što su zajednični utvrdili naučnici iz SAD i Kine.
To znači da se se njegova genetika ne mijenja kao kod sezonskog gripa, i da bi vakcina protiv virusa korona, kao ona protiv morbila, omogućavala zaštitu za duži period.
Ako se ispostavi da su u pravu timovi koji pokušavaju sa be-se-že vakcinom u ovoj globalnoj borbi protiv korone, to bi nama u regionu, gdje je be-se-že vakcina obavezna još od Titovog vremenamožda moglo da pomogne, ali to sad niko ne može da tvrdi.
Zbog toga što je SARS-COV2, uprkos tromjesječnim naporima naučnika u cijelom svijetu, i dalje "nepročitana knjiga", primarijus dr Tatjana Radosavljević, pulmolog kaže da je sada najbolje što može da se uradi protiv nove zaraze - socijalno razdvajanje.
Iz čega se crpi makar i minimalan optimizam da bi be-se-že vakcina, koja se primarno koristi protiv tuberkuloze, mogla da pomogne?
- Ova vakcina se koristi i protiv karcinoma bešike. Znamo da su reakcije i na tuberkulozu, i na karcinom bešike, i na virus vrlo slične. To daje nadu da bi be-se-že vakcina, čija je primjena protiv kovida 19 eksperimentalno počela u Australiji, mogla da pomogne.
Tri i po mjeseca nakon prijavljivanja epidemije u Kini, o virusu se još mnogo ne zna.
- Borimo se na globalnom nivou sa potpuno nepoznatim neprijateljem. Ne znamo zašto se neki ljudi koji su bili u direktnom kontaktu sa oboljelim od kovida 19 nisu inficirali, zašto se kod drugih razvija tako teška forma bolesti zbog koje otkazuju pluća, ne znamo čak ni koliko bolest može da traje, a kamoli da li će, kad prođe pandemija, kovid 19 postati sezonska bolest.
Zašto je virus korona toliko agresivan prema plućima?
- Nije to jedini virus koji "voli" plućno tkivo. I H1N1, koji je izazvao pandemiju 2009. godine, vrlo često izaziva akutno otkazivanje pluća. On se vezuje za plemenito plućno tkivo, za alveole, proizvodi zapaljenje koje brzo napreduje i zahvata veliku površinu pluća. Zbog toga dolazi do nedostatka kiseonika u plućima, ali i drugim organima, i ti pacijenti se priključuju na respirator zbog akutnog respiratornog distres sindroma (ARDS).
Neke studije kažu da na mjestu na kome SARS ima "blanko" gene, novi virus ima furin-lajk sekvencu, prepoznaje humani protein furin, kojeg u visokoj koncentraciji ima u epitelnim ćelijama organa za disanje.
- Nije baš sasvim sigurno da je u pitanju taj ili neki drugi receptor. Iste promjene na plućima kakve su Kinezi kod oboljelih snimali skenerom viđala sam kod svojih pacijenata na intenzivnoj nezi Klinike za pulmologiju KCS i ranije. Činjenica je da u ovoj fazi ne znamo da li će promjene koje izazove ovaj virus ostati trajno na plućima, niti od čega to zavisi. Kod fibroze pluća, recimo, za koju su odgovorni virusi, promjene na tkivu ostaju trajno, ali ima i pacijenata koji se posle vremena provedenog na respiratoru potpuno oporave, bez tragova bolesti na plućima.
Može li upala pluća koju izaziva kovid 19 da se prevenira?
- Ne, a kod akutnog respiratornog distres simptoma preživljavanje je u najboljim svjetskim centrima 50 odsto. Tako je bilo i ranije, ali sada je dodatni problem što imamo pandemiju, i to sve mijenja, pogotovo pritisak na zdravstvene sisteme.
Koji je momenat kada pacijent koji je pozitivan na koronu, a na kućnom je liječenju, treba da potraži pomoć u slučaju pogoršanja stanja?
- Najbolji parametar je ubrzano disanje i nemogućnost da se udahne. Čovjek normalno udahne 12 do 16 puta u minutu, a kada pluća počnu da otkazuju, prvi znak je ubrzano disanje. To može svako jednostavno da izbroji. Ko ima 25-30 udaha u minutu, odmah treba da krene u bolnicu.
Da li je svaki takav pacijent kandidat za respirator?
- Na respirator se pacijenti priključuju kada se udasi ubrzaju na 30 do 40 u minutu. Postoje dvije vrste mehaničke potpore, jedna koja podrazumijeva intubiranje, i druga, manje invazivna, kada mašina zapravo pomoću pritiska reguliše disanje.
A koliko je pouzdano mjerenje koncentracije kiseonika?
- To je dobar parametar. Ako koncentracija kiseonika, mjereno iz prsta, padne ispod 90 odsto, razmišlja se o priključivanju na respirator. U Italiji, koja sada registruje pad oboljelih na sjeveru, ali se infekcija širi na jugu, predloženo je da ljekari testiraju stanovništvo po kućama i da nose plućne oksimetre, jer tako mogu da procjene kod koga će se razviti bolest.
ZNA li se od čega zavisi kakva forma kovida 19 će se razviti i koliko uopšte, u zavisnosti od stanja pacijenta, traje liječenje?
- Kod ove bolesti jedino pravilo je da nema pravila. Postoje apsurdi kao što je selo u Lombardiji, žarištu epidemije, gdje nijedan stanovnik nije obolio i sad se ispituje da li su se oni samo dobro štitili, ili možda imaju neka antitijela na ovaj virus. Obolijevaju, pa nažalost i umiru, i mladi, u punom zdravlju. Jedino što sa velikom sigurnošću može da se tvrdi jeste da od imuniteta zavisi koliko će sama bolest trajati, zato sad treba unositi više vitamina C, cinka, mesa, pčelinjih proizvoda.