Klimatske promjene utiču na stope umiranja, povređivanja i obolijevanja od zaraznih i nezaraznih oboljenja, a mogu uticati i na pojavu novih bolesti, kazali su iz Instituta za javno zdravlje (IJZ).
Iz te zdravstvene ustanove su agenciji MINA rekli da je uticaje klimatskih promjena na zdravlje teško kvantifikovati, zbog, kako su naveli, kompleksnog uzajamnog uticaja između klimatskih promjena i efekata adaptiranja na njih.
„Klimatske promjene utiču i uticaće na stope umiranja, povređivanja i obolijevanja kako od zaraznih, kao što su vektorske zarazne bolesti i bolesti koje se prenose vodom, tako i od nezaraznih bolesti poput kardio-vaskularnih, respiratornih i mentalno-zdravstvenih problema“, kazali su iz IJZ-a.
Oni su ukazali na rizik koji se javlja usljed toplotnih talasa koji, kako su pojasnili, predstavljaju naročito izražen rizik za starije i osobe koje pate od respiratornih i kardio-vaskularnih oboljenja.
„Kvalitet vazduha se tokom toplotnih talasa često pogorša, što dodatno pogoršava zdravstvene probleme“, kazali su iz IJZ i istakli da su starije osobe, trudnice, djeca i hronični bolesnici posebno osjetljivi na uticaj klimatskih promjena na zdravlje.
Na pitanje u čemu se ogledaju uticaji klimatskih promjena na zdravlje građana Crne Gore, iz IJZ-a su podsjetili da monitoring i evaluacija klime u Crnoj Gori pokazuju da su toplotni talasi sve češći, kao i da njihova dužina pokazuje visoku varijabilnost iz godine u godinu, iako je, iz dugoročne perspektive, vidljiv trend kontinuiranog rasta dužine trajanja toplotnih talasa.
Navodeći da u Crnoj Gori do sada nijesu rađena konkretna istraživanja o uticaju klimatskih promjena na zdravlje, iz IJZ-a su ukazali na procjene iz Programa adaptiranja zdravstvenog sistema na klimatske promjene u Crnoj Gori za period 2020-2022. godine prema kojima toplotni talasi dovode do 55 smrtnih slučajeva na godišnjem nivou.
Na pitanje da li toplotni talasi i klimatske promjene mogu uticati na širenje novih bolesti, iz IJZ-a su odgovorili potvrdno.
To se, kako su pojasnili, posebno odnosi na bolesti koje se prenose vektorima, pretežno komarcima i krpeljima.
„Prenos vektorskih bolesti je veoma složen i multifaktorski, a na njega utiče mnoštvo bioloških, ekoloških, socioekonomskih, demografskih i faktora koje ljudi izazivaju, uključujući klimatske promjene, migraciju, globalnu trgovinu i putovanja“, kazali su iz IJZ-a.
Oni su upozorili da su klimatske promjene, iako jedan od nekoliko pokretača, prepoznate kao glavni ekološki faktor koji utiče na distribuciju vektorskih bolesti.
„Klimatske promjene pogoršavaju rizik i teret i vektora i patogena i omogućavaju njihovo unošenje i širenje u nove regije. Prenosioci bolesti – vektori (pretežno komarci i krpelji) koji ih prenose, oslanjaju se na spoljašnje izvore toplote kako bi održali svoju temperaturu unutar funkcionalnih granica“, pojasnili su iz IJZ-a.
Oni su dodali da su klimatski uslovi glavne determinante u fiziologiji, ekologiji, razvoju i ponašanju vektora.
„Iako je interakcija između klimatskih varijabli i prenosa vektorskih bolesti složena, postoje jasni dokazi koji podržavaju povezanost između klimatskih promjena i prenosa vektorskih bolesti“, kazali su iz IJZ-a.
Prema njihovim riječima, jedna od posljedica klimatskih promjena je i njihov uticaj na pojavu, rasprostranjenost i sezonske varijacije zaraznih bolesti ljudi.
To, kako su naveli iz IJZ-a, podrazumijeva pojavu i širenje već postojećih zaraznih bolesti na područjima gdje ih ranije nije bilo, ali i pojavu novih zaraznih bolesti.
Iz te zdravstvene ustanove su dodali da najveći uticaj klimatske promjene imaju na vektorske zarazne bolesti, odnosno zoonoze.
„Promjene u porastu prosječne temperature utiču na lakše razmnožavanje mikroorganizama i veću vjerovatnoću kontaminacije hrane, što utiče na povećan rizik od obolijevanja. Usljed klimatskih promjena češće su i pojave poplava na određenim područjima, a kao posljedica mogu se javiti bolesti povezane sa kontaminacijom vode“, istakli su iz IJZ-a.
Oni su, ukazujući na upozoravajuću epidemiološku situaciju u Evropi proteklih godina po pitanju obolijevanja iz grupe zaraznih bolesti koje prenose vektori i širenja staništa pojedinih vektora, ocijenili da Crna Gora ne može biti pošteđena uticaja klimatskih promjena, ali ni od povećanog rizika od češćeg javljanja bolesti koje prenose insekti/vektori, kao i od bolesti koje se prenose kontaminiranom hranom i vodom.
Na pitanje da li se povećan broj respiratornih oboljenja može dovesti u vezu sa zagađenjem vazduha, iz IJZ-a su istakli da su zagađenje vazduha i klimatske promjene snažno povezani.
„Zagađenje vazduha uzrokuje klimatske promjene, a klimatske promjene uzrokuju promjenu kvaliteta vazduha. Klimatske promjene utiču na povećanje koncentracija prizemnog ozona koji je veoma štetan po zdravlje, povećanje izloženosti ljudi alergenima poput polena i doprinose pogoršanju kvaliteta vazduha“, rekli su iz IJZ-a.
Oni su dodali i da toplotni talasi uzrokuju povećanje zagađenja prizemnom ozonom, jer se hemijske reakcije koje stvaraju ozon u atmosferi češće dešavaju na visokim temperaturama.
„Dugotrajne visoke temperature zbog klimatskih promjena često dovode do nastajanja šumskih požara, kada se oslobađaju velike količine PM čestica, ugljen monoksida i ostalih gasova koji imaju štetan efekat po zdravlje“, naveli su iz IJZ-a.
Kako su dodali, suv vazduh koji nosi u sebi veliku količinu prašine tokom perioda vrućeg vremena takođe povećava količinu zagađenja česticama.
Na pitanje da li su smrtni ishodi moždanih udara, bolesti srca i raka pluća izraženiji u opštinama sa visoko zagađenim vazduhom, iz IJZ-a su ukazali na studiju “Uticaj zagađenja vazduha na zdravlje u Crnoj Gori” koja je objavljena 2016. godine i koja je, kako su naveli, dokazala da zagađenje vazduha predstavlja značajno optrećenje bolestima u gradovima u Crnoj Gori.
U toj studiji su, kako su pojasnili iz IJZ-a, analizirani podaci o izloženosti stanovništva praškastim PM 2,5 česticama u Podgorici, Pljevljima i Nikšiću, a studija je pokazala da je udio bolesti srca i krvnih sudova, kao i rak pluća, najveći u Pljevljima, potom u Nikšiću i Podgorici, što je u skladu sa konstatacijom da su smrtni slučajevi izraženiji u opštinama sa visokim zagađenjem vazduha, proporcionalno veličini zagađenja.
Komentarišući mogućnost većeg rizika od pojave karcinoma kože usljed klimatskih promjena, iz IJZ-a su rekli da istraživanja ukazuju na ultraljubičasto zračenje, zanimanje osobe, porast temperature, ponašanje pojedinca i zagađenje vazduha kao moguće faktore koji utiču na nastajanje karcinoma kože.
„Pretpostavlja se da klimatske promjene povećavaju rizik za nastanak karcinoma kože kroz više faktora i mehanizama, kao što su porast temperature okoline i potencijala za nastajanje karcinoma zbog zagađenja vazduha“, kazali su iz IJZ-a.